Zwolle / Zwolle Rangeerstation

Het station Zwolle is het spoorwegstation van de Overijsselse stad Zwolle. Het is een belangrijk spoorwegknooppunt met veel overstappers.
Spoorlijnen uit de richtingen Kampen, Enschede, Deventer, Emmen, Amersfoort, Meppel ( - Groningen / Leeuwarden) en Lelystad komen alle in Zwolle samen.

Het eerste station van Zwolle werd geopend op 6 juni 1864 met de ingebruikname van de Spoorlijn Utrecht - Kampen, de spoorlijn van de Nederlandsche Centraal-Spoorweg-Maatschappij (NCS) die Utrecht via Zwolle met Kampen verbond. Dit was een tijdelijk stationsgebouw omdat de NCS er op rekende te zijner tijd het medegebruik te verkrijgen van het geprojecteerde nieuwe station. Het in 1873 afgebroken gebouw lag naast het huidige station in de bocht tussen het spoor naar Kampen en de overweg in de Assendorperlure. Op deze plek bevond zich later, tot 1997, het perron van de PTT voor het postvervoer per trein. Nadat het 13 jaar niet gebruikt was, werd op 21 mei 2010 een sloopvergunning voor dit perron afgegeven.

In 1866 opende de Staatsspoorwegen (SS) het nieuwe grote station aan de spoorlijn Arnhem - Leeuwarden (Staatslijn A). De Staatsspoorwegen hadden voor al hun lijnen standaard stationsgebouwen ontwikkeld in vijf verschillende klassen (5e klasse = klein tot 1e klasse = groot). Station Zwolle en Station Dordrecht zijn de enige twee 1e klasse SS-stations die ooit gebouwd zijn. De NCS ging ook gebruikmaken van dit station. In het westelijke deel keerden de treinen uit Kampen en Utrecht en in het oostelijke deel keerden de treinen uit Leeuwarden en Arnhem. Hiermee was station Zwolle een dubbel kopstation.

Op 1 januari 1881 kwam de spoorlijn Zwolle - Almelo, geëxploiteerd door de Staatsspoorwegen, gereed. In 1889 kwam er via de lijn van de NCS tussen Hattemerbroek en Zwolle een verbinding met Apeldoorn, die werd geëxploiteerd door de Hollandsche IJzeren Spoorweg-Maatschappij (HSM). Ten slotte werd op 15 januari 1903 het traject Zwolle – Ommen van de spoorlijn Zwolle - Stadskanaal geopend. Deze lijn, eigendom van de Noordoosterlocaalspoorweg-Maatschappij (NOLS), werd eveneens geëxploiteerd door de Staatsspoorwegen.

De Staatsspoorwegen drukten een belangrijk stempel op de spoorwegontwikkeling van Zwolle. Met de ontwikkeling van het treinverkeer, de functie van locomotiefdepot en sinds 1870 de centrale werkplaats voor het onderhoud van locomotieven en rijtuigen, groeide het belang van het station en werd het spoorwegemplacement uitgebreid.
Door de NCS was al het emplacement langs de lijn naar de IJsselbrug aangelegd. De SS breidden dit in 1881 uit langs de lijn naar Meppel. Over het sterk vergrote spooremplacement werd in 1883 een viaduct gebouwd, de Hoge Brug. Deze brug is in 1989 op de rijksmonumentenlijst geplaatst.

Het station beschikt over zeven doorgaande perronsporen waarvan zes aan weerszijden van drie eilandperrons, twee kopsporen en een zakspoor aan de westzijde en vier kopsporen aan de oostzijde. De perrons werden in 1950 met elkaar verbonden door een reizigerstunnel. In 1992 is het gebouw inwendig verbouwd. In 1995 is de oude perronkap vervangen. Deze was niet meer te renoveren. In 2003 is op het 1e perron een stuk vierkante perron-overkapping in gebruik genomen tussen het stationsgebouw en de noordelijke kopsporen in. Ook de stationstunnel komt onder deze overkapping uit. Tevens zijn (vooral) aan de straatzijde van deze overkapping winkels in gebruik genomen. In 2004 is de tunnel verlengd naar de zuidelijke zijde van het station waar deze, geïntegreerd in een kantoorgebouw, uitkwam op een nieuw ontwikkeld plein met diverse (overheids)kantoorgebouwen.

Op 14 juni 2011 werd de nieuwe spoorbrug over de IJssel geopend (Hanzeboog), die uit westelijke richting toegang verschaft tot station Zwolle, volledig in gebruik genomen.
De oude spoorbrug, waarvan sommige delen bijna 150 jaar oud waren, werd afgebroken.

Ten behoeve van de ingebruikneming van de Hanzelijn, op 9 december 2012, is het derde eilandperron toegevoegd.
Verder is met de regio afgesproken om de perronkap op spoor 15/16 in Zwolle alsnog te realiseren indien bij de afronding van het spoorverdubbelingsproject voldoende financiële ruimte over is.

Het stationsgebouw van Zwolle.
(bron: www.stationsweb.nl)

De emplacementstekening van Zwolle en Zwolle Rangeerstation.
(Klik op de tekening voor een vergroting en scroll dan door tekening)

Het station Zwolle bestaat uit twee gedeelten namelijk het reizigersstation met de sporen bij de werkplaats en de goederensporen en het rangeerstation langs de lijn naar Amersfoort.
Ook voor de beveiliging is het station in twee gedeeltes te splitsen; het reizigersstation met de posten T, II, III, IV, V en wachtpost 60 en het rangeerstation met de posten A (T), B, EE, FF en P.

In alle posten waren Siemens & Halske handelinrichtingen geplaatst; voor een uitleg over de werking van deze toestellen klik hier.

Reizigersstation

De beveiliging van het reizigersstation bestond uit de volgende posten:

Post T stond op het tweede perron ten oosten van de overkapping.
Post II stond ten westen van de perrons bij de aansluiting van de spoorlijn richting Kampen aan de lijn richting Hattemerbroek.
Post III stond bij de voetbrug over het emplacement ten oosten van de perrons.
Post IV stond schuin tegenover post V.
Post V stond bij de aansluiting van de verbindingsbaan van het rangeerstation aan de spoorlijnen richting Herfte Aansluting, Heino en Wijhe.
Wachtpost 60 stond aan de oostzijde van het emplacement bij de overweg in de Deventer straatweg.

Gebruikte afkortingen:

Zl = Zwolle
Zlr = Zwolle Rangeerstation
Hea = Herfte Aansluiting
Hno = Heino
Htb = Hattemerbroek
Kpn = Kampen
Ktw = Aansluiting Katwoude
Wh = Wijhe

Blokstelsels:

Zwolle - Kampen = Blokstelsel A
Zwolle Rangeerstation - Hattemerbroek = Automatisch blokstelsel met lichtseinen van het stelsel 1946 ingericht voor dubbelspoorrijden
Zwolle Rangeerstation (post B) - Zwolle Rangeerstation (post A) - Zwolle Reizigersstation over de reizigerssporen = Blokstelsel III
Zwolle Rangeerstation (post A) - Zwolle Reizigersstation over het goederenspoor = Blokstelsel A
Zwolle Rangeerstation (post A) - Zwolle Reizigersstation (post V) over de verbindingsbaan = Blokstelsel III
Zwolle - Herfte Aansluiting = Automatisch blokstelsel met lichtseinen van het stelsel 1946 ingericht voor dubbelspoorrijden
Zwolle - Heino = Blokstelsel A
Zwolle - Wijhe = Automatisch blokstelsel met lichtseinen van het stelsel 1946 ingericht voor dubbelspoorrijden

De foto's die zijn gemaakt op 26 augustus 1975 konden worden gemaakt door de welwillende medewerking van het Rayon Zwolle van de Nederlandse Spoorwegen zoals blijkt uit onderstaande brief.

Automatische schellen en wekkers.

Het al dan niet bezet zijn van de geïsoleerde wissels 81/90 en 129/131 wordt in post III aangegeven door een melder.
Deze melder is wit als deze wissels niet bezet zijn en rood als deze wissels bezet zijn.

Het naderen van het stootjuk van spoor F (bij het terugzetten of optrekken van een rangeerdeel naar dit spoor) wordt in post A Zlr aangegeven door een wekkersein evenals het berijden van de geïsoleerde spoorstaaf in het goederenspoor voorbij het sein E^r door een trein van Zwolle.

Zodra de geïsoleerde spoorstaaf in spoor E resp. in spoor 10 of 11 wordt bereden, luidt bij post EE resp. FF de schel en brandt het lampje "sp. E" resp. "sp. 10-11".
Zodra de gelijknamige knop gedrukt wordt, dooft het lampje en zwijgt de schel.

Reizigersstation

Het vertrek van een stoptrein richting Amersfoort gezien vanuit post II ^(links)en het emplacement in oostelijke richting gezien vanuit post II ^(rechts)d.d. 26 augustus 1975.
(Foto's: W. Vos)

Het westelijke gedeelte van het emplacement in oostelijke richting ^(links)en het westelijke gedeelte van het emplacement in westelijke richting met rechts post II d.d. 9 maart 1975 ^(rechts).
(Foto's: W. Vos)

De aankomst van een spoorstaventrein d.d. 9 maart 1975 ^(links)en de DE I 33 op spoor 13 d.d. 26 augustus 1975 ^(rechts).
(Foto's: W. Vos)

De sporen I t/m IV vanonder de stationskap d.d. 9 maart 1975 ^(links)en twee energiewagens d.d. 26 augustus 1975 ^(rechts).
(Foto's: W. Vos)

De sporen I t/m III in westelijke richting met links post T d.d. 9 maart 1975.
(Foto's: W. Vos)

De uitrijseinen G15 en G12 en de rangeerstoplantaarns Q 15 en Q12 d.d. 9 maart 1975 ^(links)en de rangeerstoplantaarn R61 ^(rechts)d.d. 26 augustus 1975.
De uitrijseinen G15 en G12 werden mechanisch en de rangeerstoplantaarns Q 15 en Q12 werden electrisch bediend.
(Foto's: W. Vos)

De sporen bij de werkplaats met links de verbindingsbaan richting Zwolle Rangeerstation ^(links)en het emplacement in oostelijke richting met post III ^(rechts)d.d. 9 maart 1975.
(Foto's: W. Vos)

Het emplacement in oostelijke richting met rechts post III ^(links)en de aankomst van een trein uit de richting Herfte Aansluiting ^(rechts)d.d. 9 maart 1975.
(Foto's: W. Vos)

Het emplacement in oostelijke richting ^(links)en de oostzijde van het emplacement in westelijke richting ^(rechts)d.d. 26 augustus 1975.
(Foto's: W. Vos)

Het vertrek van een motorpost van spoor 7 ^(links)en een rangerend treinstel ter hoogte van post III ^(rechts)d.d. 26 augustus 1975.
(Foto's: W. Vos)

De oostzijde van het emplacement in westelijke richting gezien vanuit post III ^(links)en E locomotief 1315 in de nieuwe kleuren ^(rechts)d.d. 26 augustus 1975.
(Foto's: W. Vos)

De oostzijde van het emplacement in westelijke richting gezien vanuit post V d.d. 26 augustus 1975.
(Foto's: W. Vos)

De inrijseinen K_a, K_b en K_d ^(links) en de uitrijseinen 204, 206 en 208 ^(rechts) d.d. 26 augustus 1975.
(Foto's: W. Vos)

Het emplacement in oostelijke richting gezien vanuit post V d.d. 26 augustus 1975.
(Foto's: W. Vos)

De overweg in de Deventer straatweg met wachtpost 60 d.d. 25 maart 1972.
(Foto: J.G.C. van de Meene)

Post T

Post T stond op het 2e perron bij km. 2.978.

De blokkast in post T d.d. 26 augustus 1975.
(Foto: W. Vos)

Een detail van de handelinrichting in post T d.d. 10 december 1980.
(Foto's: J.G.C. van de Meene)

Tekening van de handelinrichting in post T.

Post T bedient alleen de wissels in de perronsporen en de rangeerstoplantaarn P2; dit sein wordt bediend met de huishoudelijke schakelaar in veld 14.
Post T wisseld alleen vensters met de nevenposten t.b.v. aankomende treinen.
Via de vensters in de velden 12,14 en 14b krijgen de posten V en II toestemming voor het geven van het enkelspoorvenster.
De vensters in de velden 3, 5 en 7 worden gewisseld met post III.
De vensters in de velden 4, 6, 8, 9, 11 en 12 worden gewisseld met post V terwijl de vensters in de velden 13, 14, 14b, 15 en 16 worden gewisseld met post II.
De spoorbezettingsvensters voor de sporen a, b en d in de velden 4b, 6b en 8b werken als volgt:

Post T geeft een aankomstvenster aan post V (b.v. aank. van Hea op sp. d) en aan post III (aank. over sp. d); de vensters 3, 4 en 4b worden nu wit.
Als de trein post V is gepasseerd, dan geeft post V venster 4 terug (wordt rood).
Als de trein daarna post III is gepasseerd dan geeft post III venster 3 terug (wordt rood); tegelijkertijd wordt venster 4b wit.
Post T kan alleen een aankomstvenster aan post V geven als het bijbehorende spoorbezettingsvenster rood is.

Post II

Post II stond aan de westzijde van het emplacement bij km. 2.435.

De handelinrichting in post II d.d. 26 augustus 1975.
(Foto: W. Vos)

Een detail van de handelinrichting in post II d.d. 26 augustus 1975.
(Foto's: W. Vos)

Tekening van de handelinrichting in post II.

Alle rangeerseinen worden electrisch bediend met de huishoudelijke schakelaars.
De overweg in de Veerallee is in de beveiliging opgenomen.

Post III

Post III stond midden op het emplacement bij km. 3.218.

Post III d.d. 26 augustus 1975.
(Foto: W. Vos)

De handelinrichting in post III d.d. 26 augustus 1975.
(Foto: W. Vos)

Een detail van de handelinrichting in post III d.d. 26 augustus 1975.
(Foto's: W. Vos)

Een detail van de handelinrichting in post III d.d. 26 augustus 1975.
(Foto: W. Vos)

Tekening van de handelinrichting in post III.

Alle rangeerstoplantaarns worden electrisch bediend met de huishoudelijke schakelaars.

Post IV

Post IV stond bij de sporen bij de goederenloods en de verhoogde losweg bij km. 3.712.

Tekening van de blokkast in post IV.

Post V

Post V stond aan de oostzijde van het emplacement bij km. 3.650 IJbd - Zl, km. 72.571 Va - Zl, km. 74.365 Zl - Lw en km. 1.017 Zl - Aml.

Post V d.d. 26 augustus 1975.
(Foto: W. Vos)

De handelinrichting in post V d.d. 26 augustus 1975.
(Foto: W. Vos)

Een detail van de handelinrichting in post V d.d. 26 augustus 1975.
(Foto's: W. Vos)

Het kastje voor de medewerking van wachtpost 60 ^(links)en het tableau met de diverse meldvensters ^(rechts) in post V d.d. 26 augustus 1975.
(Foto's: W. Vos)

Tekening van de handelinrichting in post V.

Tekening van het tableau met de diverse meldvensters in post V.

Knoppen "Stop tr. n. Wh" en "Door tr. n. Wh".

Deze knoppen hebben betrekking op P sein 722 nabij de halte Wijhe, dat voor een op deze halte stoppende trein in de stand stand "stop" kan worden gebracht, waardoor de achter dit sein liggende AHOB niet is gesloten tijdesn het stationnement van de trein.

Tijdens het instellen van een rijweg voor een te Wijhe stoppende trein drukt de wachter in post V de knop "STOP".
Tijdig voor de komst van de trein komt het P sein 722 in de stand "stop".
40 seconden nadat de trein met de laatste as de isolerende las bij km. 59.680 is gepasseerd komt het P sein 722 uit de stand "stop", waarbij de betrokken AHOB is geactiveerd.

Voor een te Wijhe doorrijdende trein drukt de wachter in post V de knop "DOOR" waarbij het P sein 722 op normale wijze deel uitmaakt van het automatische blokstelsel en de AHOB tijdig een treinaankondiging ontvangt.

Het herroepen is mogelijk zolang het sein 208 niet is bediend door het drukken van de knop "Herr. Stop-Door tr. n. Wh".

Rangeerstation

De beveiliging van het rangeerstation bestond uit de volgende posten:

Post A (T) stond aan de oostzijde van het emplacement bij de overweg in de Lureweg bij km. 1.705.
Post B stond aan de westzijde van het emplacement bij km. 1.011.
Post EE stond aan de westzijde van het emplacement bij km. 0.746.
Post FF stond aan de westzijde van het emplacement bij km. 0.754.
Post P stond aan de oostzijde van het emplacement bij km. 1.507.

Na het staken van de rangeer activiteiten, wordt het terrein gebruikt voor het stallen van afgevoerd materieel. In 1970 worden de eerste treinstellen Materieel '54 hier neergezet in afwachting van ontasbesten en sloop.
Op 3 juli 1997 wordt het laatste treinstel overgebracht naar de Watergraafsmeer. Vanaf 1970 worden de afgevoerde treinstellen DE-II op het terrein neergezet in afwachting van sloop.

De sporen richting Zwolle reizigersstation gezien vanuit post A d.d. 26 augustus 1975 ^(links)en de uitrijseinen van de sporen h en 42 met de voorseinen van het sein 104 bij post B d.d. 14 mei 1974 ^(rechts).
(Foto's: W. Vos)

Diverse seinen bij post A d.d. 9 maart 1975.
Het "normale" sein geldt voor het rechtdoorgaande spoor en is een bloksein en de rangeerseinpaal ("snoekebek") geldt voor het afbuigende spoor en is geen bloksein.
(Foto's: W. Vos)

De rangeerstoplantaarn Un d.d. 14 mei 1974.
(Foto: W. Vos)

Het emplacement in westelijke richting gezien vanuit post A d.d. 26 augustus 1975 ^(links) en het emplacement in westelijke richting met links post A d.d. 9 maart 1975 ^(rechts).
(Foto's: W. Vos)

Het emplacement in oostelijke richting gezien vanuit post B ^(links) en het emplacement in westelijke richting gezien vanuit post B ^(rechts)d.d. 26 augustus 1975.
(Foto's: W. Vos)

Het inrijsein 102 zijde Hattemerbroek d.d. 9 maart 1975.
Het cijfer 10 betekent dat de maximum snelheid voobij dit sein 100 km./u is.
(Foto: W. Vos)

Buitendienstgestelde DE 5 en d.d. 9 maart 1975.
(Foto's: W. Vos)

Een gedenksteen in een onderdoorgang d.d. 9 maart 1975.
Deze gedenksteen is aangebracht tijdens de aanleg van de spoorlijn
(Foto: W. Vos)

(

)

Post A ( T )

Post A ( T ) stond bij de overweg in de Lureweg bij km. 1.705.

De handelinrichting in post A ( T ) d.d. 9 maart 1975.
(Foto: W. Vos)

De blokkast in post A ( T ) d.d. 9 maart 1975.
(Foto: W. Vos)

Details van de handelinrichting in post A ( T ) d.d. 9 maart 1975.
(Foto's: W. Vos)

Tekening van de handelinrichting in post A ( T ).

Post B

Post B stond aan de zuid - westzijde van het emplacement bij km. 1.011.

De handelinrichting in post B ^(links) en het tableau met de diverse meldvensters ^(rechts) in post B d.d. 26 augustus 1975.
(Foto's: W. Vos)

Tekening van de handelinrichting in post B.

Post EE

Post EE stond bij de rangeerheuvel aan de zuid - westzijde van het emplacement bij km. 0.746.

Tekening van de handelinrichting in post EE.

Post FF

Post FF stond bij de rangeerheuvel aan de zuid - westzijde van het emplacement bij km. 0.754.

Tekening van de handelinrichting in post FF.

Post P

Post P stond aan de oostzijde van het emplacement bij km. 1.507.

De handelinrichting in post P d.d. 7 september 1989.
(Foto: J.G.C. van de Meene)

Tekening van de handelinrichting in post P.

Aansluiting Industieterrein Katwolde

Aan de spoorlijn Zwolle - Kampen lag bij km. 88.918 de aansluiting industrieterrein Katwolde.

Diesellocomotief 617 tijdens de bediening van de aansluiting industrieterrein Katwolde d.d. 22 oktober 1993.
(Foto: Roelof Hamoen)

De emplacementstekening van de aansluiting industrieterrein Katwolde.

De aansluiting wordt bediend vanuit Zwolle; het rangeerdeel kan op de aansluiting worden "opgesloten".

Tekening van de blokkast bij de aansluiting.

Met ingang van 14 december 1980 is de klassieke beveiliging te Zwolle en Zwolle Rangeerstation vervallen en is een NX beveiliging in dienst gesteld.

Voor een beschrijving van het station Hattemerbroek klik hier.
Voor een beschrijving van het station Kampen klik hier.
Voor een beschrijving van het station Wijhe klik hier.
Voor een beschrijving van het station Heino klik hier.
Voor een beschrijving van Herfte Aansluiting klik hier.

Terug naar Home

Terug naar seinhuizen