Watergraafsmeer
De Watergraafsmeer is een rangeerstation gelegen aan de spoorlijn Amsterdam CS - Amersfoort tussen de stations Amsterdam Muiderpoort en Diemen.
Het terrein is in de huidige vorm gekomen na een uitbreiding in de jaren dertig van het oude station dat is aangelegd tussen 1910 en 1920.
De aanleg en de latere uitbreiding waren nodig vanwege de uitbreiding van het goederenvervoer waardoor de bestaande rangeerterreinen ( Oostenburgergracht en Rietlanden ) te klein werden.
Het station is via een aparte dubbelsporige spoorlijn verbonden met de Rietlanden en Amsterdam CS en via de ringspoorbaan met de spoorlijn Amsterdam CS - Utrecht.
Het rangeerwerk wordt voornamelijk gedaan vanaf ongeveer 4 uur 's middags tot ongeveer 6 uur 's nachts.
Het emplacement is uitgerust met een rangeerheuvel met twee sporen; er wordt geheuveld in de richting oost - west.
De westzijde van het emplacement d.d. 14 mei 1974.
(Foto's: W. Vos)
De westzijde van het emplacement gezien vanuit post I d.d. 28 september 1981.
(Foto's: W. Vos)
De westzijde van het emplacement d.d. 14 mei 1974.
(Foto's: W. Vos)
De verdeelsporen in oostelijke richting d.d. 14 mei 1974.
(Foto's: W. Vos)
De verdeelsporen in oostelijke richting (links) en in westelijke richting (rechts) d.d. 14 mei 1974.
(Foto's: W. Vos)
De sporen ter hoogte van post T d.d. 14 mei 1974.
(Foto's: W. Vos)
De sporen ter hoogte van post T (links) en de verdeelsporen in westelijke richting (rechts) d.d. 14 mei 1974.
(Foto's: W. Vos)
Op de linker foto zijn de vertrekseinlichten zichtbaar.
De rangeerheuvel d.d. 14 mei 1974.
(Foto's: W. Vos)
De heuvelsporen in oostelijke richting (links) en het emplacement in westelijke richting met links de dieselloods (rechts) d.d. 28 september 1981.
(Foto's: W. Vos)
De sporen 23 t/m 34 in oostelijke richting (links) en de seinen K 39 1 en PP 1 (rechts)d.d. 28 september 1981.
(Foto's: W. Vos).
Het vertrek van een trein over spoor 23 oa (links) en spoor 23 oc (rechts) d.d. 14 mei 1974.
(Foto's: W. Vos)
De aankomst van een speciale trein gezien vanuit post IV d.d. 28 september 1981.
(Foto's: W. Vos)
Het emplacement in westelijke richting ter hoogte van post V d.d. 14 mei 1974 (links) en de aankomst van een proefrit met een E loc serie 1600 gezien vanuit post V (rechts) d.d. 28 september 1981.
(Foto's: W. Vos)
De inrijseinen zijde Weesp (rechts) en Duivendrecht Aansluiting (links) d.d. 17 november 1976 (links) en 28 september 1981 (rechts).
(Foto's: W. Vos)
De sporen richting Weesp gezien vanaf het viaduct in de ringspoorbaan d.d. 14 mei 1974.
(Foto: W. Vos)
Een speciale wisselsteller voor de snel omlopende wissels bij de heuvel (links) en de kast met de seinsteller, kontacten en koppelmagneet (rechts) d.d. 17 november 1976.
(Foto's: W. Vos)
Gebruikte afkortingen:
- Wgm = Watergraafsmeer
- Asd = Amsterdam CS
- Asdm = Amsterdam Muiderpoort
- Dva = Duivendrecht Aansluiting
- Wp = Weesp
Blokstelsels:
- Watergraafsmeer post I - Amsterdam Muiderpoort post I (sporen 6 en 7) = Relaisblokstelsel III.
- Watergraafsmeer post I - Amsterdam Muiderpoort post I (spoor 5) = Relaisblokstelsel A.
- Watergraafsmeer post I - Watergraafsmeer post T (sporen 39w en 40w) = Relaisblokstelsel III.
- Watergraafsmeer post T - Watergraafsmeer post V (sporen 33o en 34o) = Relaisblokstelsel III.
- Watergraafsmeer post IV - Watergraafsmeer post V (verbindingsbaan Watergraafsmeer Oost) = Aangepast relaisblokstelsel III voor enkelspoor.
- Watergraafsmeer post V - Duivendrecht Aangepast = Automatisch blokstelsel voor enkelspoorrijden met lichtseinen van het stelsel 1954.
- Watergraafsmeer post IV - Weesp = Automatisch blokstelsel ingericht voor dubbelspoorrijden met de mogelijkheid om beveiligd linkerspoor te rijden met lichtseinen van het stelsel 1954.
De beveiliging van het station Watergraafsmeer bestond uit de posten T, I, II, III, IV en V.
In de posten T, I, IV en V waren meerrijige stelknoptoestellen ( Bouman toestellen ) geplaatst; in post IV was bovendien een AR - toestel geplaatst.
In de posten II en III waren heuveltoestellen geplaatst.
Voor een uitleg over de meerrijige stelknoptoestellen klik hier; voor een uitleg over het AR - toestel hier en voor een uitleg over de werking en bediening van de heuveltoestellen klik hier.
Er is gekozen van een electrische bediening van de wissels en seinen vanwege het grote aantal wissels en seinen en het aantal trein- en rangeerbewegingen.
De toestellen zijn zodanig in de posten opgesteld dat de wachter tijdens de bediening over het toestel heen de sporen kan zien.
Klik hier om de emplacementstekening van Watergraafsmeer te openen (bestandsgrootte 1,46 mB).
Klik hier om de emplacementstekening van Watergraafsmeer Aansluiting Gasfabriek te openen (bestandsgrootte 102 kB).
Post T
Post T stond midden op het emplacement bij km. 5.230.
Post T gezien vanaf de rangeerheuvel d.d. 28 september 1981.
(Foto: W. Vos)
Post T d.d. 12 oktober 1980.
(Foto: J.G.C. van de Meene)
Het meerrijige stelknoptoestel in post T d.d. 17 november 1976.
(Foto's: W. Vos)
Het meerrijige stelknoptoestel in post T d.d. 28 september 1981.
(Foto's: W. Vos)
Details van het meerrijige stelknoptoestel in post T d.d. 28 september 1981.
(Foto's: W. Vos)
Het meerrijige stelknoptoestel in post T en details van het meerrijige stelknoptoestel in post T d.d. 12 oktober 1980.
(Foto's: J.G.C. van de Meene)
Een detail van de binnenkant van het toestel in post T d.d. 28 september 1981.
(Foto: W. Vos)
Klik hier om de tekening van het toestelaanzicht in post T te openen (bestandsgrootte 483 kB).
Post I
Post I stond aan de westzijde van het emplacement bij km. 4.525.
Het meerrijige stelknoptoestel in post I d.d. 17 november 1976.
(Foto's: W. Vos)
Details van het meerrijige stelknoptoestel in post I d.d. 17 november 1976.
(Foto's: W. Vos)
Details van het meerrijige stelknoptoestel in post I d.d. 28 september 1981.
(Foto's: W. Vos)
Klik hier om de tekening van het toestelaanzicht in post I te openen (bestandsgrootte 342 kB).
Post II
Post II was in hetzelfde gebouw als de posten T en III gevestigd.
Vanuit deze post werden de wissels naar de verdeelsporen 3w t/m 20w bediend.
Het interieur van post II d.d. 17 november 1976 (links) en 28 september 1981 (rechts).
(Foto's: W. Vos)
Het heuveltoestel in post II d.d. 12 oktober 1980.
(Foto: J.G.C. van de Meene)
Klik hier om de tekening van het toestelaanzicht in post II te openen (bestandsgrootte 142 kB).
Post III
Post III was in hetzelfde gebouw als de posten T en II gevestigd.
Vanuit deze post werden de wissels naar de verdeelsporen 21w t/m 38w bediend.
Het interieur van post III d.d. 17 november 1976 (links) en 28 september 1981 (rechts).
(Foto's: W. Vos)
Het heuveltoestel in post III d.d. 12 oktober 1980.
(Foto: J.G.C. van de Meene)
De sporentafel voor de automatische bediening van de wissels 111, 113, 114 en 116 in post III d.d. 12 oktober 1980.
(Foto's: J.G.C. van de Meene)
Klik hier om de tekening van het toestelaanzicht in post III te openen (bestandsgrootte 142 kB).
In de posten II en III waren ook de bedieningstoestellen voor de railremmen geplaatst.
De bedieningstoestellen voor de railremmen in post III d.d. 17 november 1976.
(Foto: W. Vos)
Post IV
Post IV stond aan de oostzijde van het emplacement bij km. 6.125.
In deze post stonden een meerrijig stelknoptoestel voor de bediening van de wissels en seinen op het goederenemplacement en een AR - toestel voor de bediening van de wissels en seinen in de hoofdsporen.
Post IV d.d. 17 november 1976.
Aan de post waren twee lampen aangebracht waarmee werd aangegeven of de trein richting Weesp of Duivendrecht Aansluiting moest vertrekken.
(Foto: W. Vos)
Het meerrijige stelknoptoestel in post IV d.d. 17 november 1976 (links) en 28 september 1981 (rechts).
(Foto's: W. Vos)
Het AR - toestel in post IV d.d. 17 november 1976 (links) en 28 september 1981 (rechts).
(Foto's: W. Vos)
Een detail van het meerrijige stelknoptoestel in Post IV d.d. 17 november 1976.
(Foto: W. Vos
Klik hier om de tekening van het toestelaanzicht van het meerrijige toestel in post IV te openen (bestandsgrootte 192 kB) en hier om de tekening van het toestelaanzicht van het AR - tableau in post IV te openen (bestandsgrootte 135 kB).
Post V
Post V stond aan de oostzijde van het emplacement bij km. 6.361.
Post V d.d. 17 november 1976.
(Foto: W. Vos)
Het meerrijige stelknoptoestel in post V d.d. 17 november 1976 (links) en 28 september 1981 (rechts).
(Foto's: W. Vos)
Details van het meerrijige stelknoptoestel in Post V d.d. d.d. 17 november 1976 (links) en 28 september 1981 (rechts).
(Foto's: W. Vos)
Details van het meerrijige stelknoptoestel in Post V d.d. 28 september 1981.
Op de knoppen in de velden 107 en 207 zijn versperringsknoppen aangebracht.
(Foto's: W. Vos)
Klik hier om de tekening van het toestelaanzicht in post V te openen (bestandsgrootte 220 kB).
Het heuvelbedrijf
Het heuvelen vond plaats vanaf de sporen 24o t/m 32o.
Voordat het heuvelen kon beginnen werden de afloopjes door een knuppelaar losgekoppeld.
Hierna werd het rangeerdeel door een diesellocomotief van de serie 2200 opgedrukt totdat de eerste wagen op de kop was waarna het rangeerdeel moest stoppen.
Als het heuvelsein uit de stand stop kwam werd het rangeerdeel met een heel lage snelheid over de heuvel gedrukt.
Op de posten II en III werkten twee seinhuiswachters aan de aflooptoestellen; tevens waren hier twee remmers werkzaam die elk twee rembruggen moesten bedienen.
Deze railremmen werkten met waterdruk die met behulp van electrische pompen werd opgevoerd.
Op de aflopende helling van de heuvel lagen de snel omlopende geïsoleerde wissels 111, 113, 114 en 116 die aan de hand van het heuvelbriefje voorgeprogrammeerd werden.
In de sporentafel werd de volgorde van de aflopen met stoppen ingesteld.
Zodra een afloop het geïsoleerde wissel was gepasseerd liep het wissel om voor de volgende afloop.
De aflopen volgden elkaar zo snel op dat een handmatige bediening hier niet mogelijk was.
Op de heuvel waren twee postjes geplaatst waarmee de voorman - rangeerder de heuvelseinen kon bedienen.
Voor alle bijzonderheden over heuvelproces klik hier.
Het heuvelen d.d. 12 oktober 1980. (Foto: J.G.C. van de Meene) (links) en het heuvelen in de winter van het jaar 1956. (Foto: L. Hessels) (bron: Het Utrechts Archief) (rechts).
De sik op het niet gebruikte heuvelspoor dient voor het bijdrukken van wagens die na afloop van het heuvelproces moeten worden bijgedrukt.
Het heuvelsein ZZ24-27 d.d. 14 mei 1974 (links) en het heuvelsein ZZ14 d.d. 17 november 1976 (rechts).
(Foto's: W. Vos)
De twee postjes op de heuvel d.d. 17 november 1976.
(Foto: W. Vos)
De stelknoptoestellen in de heuvelposten 1 en 2 d.d. 17 november 1976.
(Foto's: W. Vos)
De railremmen
Eén van de railremmen.
(Bron: Het Geheugen van Nederland).
Zoals al eerder vermeld lagen er in de afloopsporen een aantal railremmen.
Deze railremmen werkten op waterdruk (hydraulisch); deze waterdruk werd opgewekt door een aantal installaties die waren geplaatst in de kelder van post T.
De installaties zoals nog steeds aanwezig in de kelder van post T.
(Foto's: Mark Grootendorst)
Alle bijzonderheden en de bedieningshandelingen worden hier beschreven. (bestandsgrootte 6,25 mB).
Met ingang van 16 september 1990 is de klassieke beveiliging te Watergraafsmeer vervallen en is de beveiliging van dit station een onderdeel geworden van de NX/CVL beveiliging bediend vanuit Amsterdam CS.
In de huidige situatie wordt het terrein gebruikt als een opstelterrein voor binnen- en buitenlandse treinen; deze treinen worden hier ondermeer gereinigd.
Voor meer informatie over het station Watergraafsmeer en de andere goederenstations in Amsterdam verwijzen u graag naar het boek Amsterdam Goederen geschreven door Hans Kaas uitgegeven door de Stichting Rail Publicaties ISBN 90-71513-24-6.
Voor een beschrijving van het station Amsterdam Muiderpoort klik hier.
Voor een beschrijving van het station Amsterdam Rietlanden klik hier.
Voor een beschrijving van de post Duivendrecht Aansluiting klik hier.
Voor een beschrijving van het station Weesp klik hier.
Terug naar Home 
Terug naar seinhuizen