Sneek (Snits)



Station Sneek (ook wel Snits) is het spoorwegstation in de Friese stad Sneek aan de lijn Leeuwarden - Stavoren (Ljouwert - Starum) bij km. 21.709.
Het gebouw is tegelijkertijd met de opening van het eerste gedeelte van de spoorlijn Leeuwarden - Stavoren geopend op 16 juni 1883. Hierbij was Sneek nog het eindpunt. Twee jaar later, op 8 november 1885, was de hele spoorlijn tot aan Stavoren gereed.

Het stationsgebouw van Sneek is niet uniek in zijn soort. Het ontwerp, mogelijk van de architect M.A. van Wadenoijen, wordt ook wel Standaardtype Sneek genoemd en werd in de jaren 80 van de 19e eeuw gebruikt voor zes spoorwegstations in Nederland, waaronder ook station Workum aan dezelfde lijn. Van deze gebouwen zijn er drie overgebleven, naast Sneek ook die in Delfzijl en Tiel. Het ontwerp is symmetrisch, waarbij het forse hoofdgebouw wordt geflankeerd door twee lagere zijvleugels. De overkapping van dit stationstype was voor elk station gelijk. Korinthische zuilen van gietijzer ondersteunen een houten kap, die de hele lengte van het gebouw beslaat. Met de verbouwingen van deze stations in de jaren zestig (zie verderop in dit artikel), is de houten kap gerenoveerd.

In 1921 werd een verbindingsboog aangelegd tussen Station Sneek en de tramlijn Sneek - Bolsward van de Nederlandsche Tramweg Maatschappij, zodat goederenwagens via de tramlijn doorgevoerd konden worden. Deze tramlijn werd na 1947, nadat het station aan de tramlijn was komen te vervallen, via het emplacement van het NS-station bediend.
De tramlijn werd in 1968 opgeheven en kort nadien opgebroken.


Het stationsgebouw van Sneek. (bron: Wikipedia)


    

Het emplacement van Sneek in noordelijke richting.
(Foto's: J.G.C. van de Meene)


    

De voormalige locomotievenloods in Sneek d.d. 30 juni 1957 (links) en de draaibrug over de Franekervaart en de overweg in de Bolswarderweg d.d. 3 oktober 1961 (rechts).
(Foto's: R. Ankersmit)


Het sporenplan is in de loop der jaren dikwijls gewijzigd. De oude ringloods met de brandstoffenhandel is gesloopt vermoedelijk in de jaren zestig. Ook de tramlijn werd in 1968 opgebroken. De losweg bleef al was het telkens in een steeds slankere vorm tot nu bestaan. Al is deze al jaren niet meer in gebruik.

Gebruikte afkortingen: (Frysk) Blokstelsels: De beveiliging van het station Sneek bestond uit de posten T in het stationsgebouw en I bij de overweg in de Bolswarderweg.
In de twee posten waren HSM handelinrichtingen geplaatst.
Voor een uitleg over de werking van de geplaatste toestellen klik hier.


De emplacementstekening van Sneek.



Post T




Tekening van het bedieningstoestel in post T.



Post T was een vrij standaard HSM post. Alle belangrijke handelingen zoals de vensterwisseling van de blokstelsels en de vensters van de spooraansluitingen zaten op post T. Ook werden alle centraal bediende wissels vanuit post T bediend.
Vanuit Workum kon een trein aankomen op bezet spoor. Hiervoor stond een gele lamp bij het inrijsein welke ging branden als op post T een schakelaar was bediend. Deze schakelaar zat boven de wekknop van Workum.

De medewerking in de bediening van de aansluitingen wordt verderop besproken.




Post I




Tekening van het bedieningstoestel in post I.



Ook post I was een standaard HSM post. Opvallend was wel dat post I geen enkel wissel bediende. Alleen het inrijsein en de overwegen, waarvan één met handels in het toestel de ander vermoedelijk d.m.v. een windwerk.
De vergrendeling van de brug was ondergebracht bij post I. Van post T kwam een venster (werd dan groen) zodat de brug ontgrendeld kan worden. Het grendel werd bediend d.m.v. een handel.

Spooraansluitingen



Ligging van de diverse stations en aansluitingen rondom Sneek.



Sneek


Wissels 37/38


De zuidzijde van het emplacement d.d. 3 april 1958.
(Foto: R. Ankersmit)


    

Tekening van de blokkast bij de wissels 37/38 (links) en het toestelletje in de jaren zeventig in het bezit van een particulier (rechts).
(Foto: W. Vos)



Omdat de losweg niet zo intensief gebruikt werd en de situatie het toe liet is post II vele jaren eerder vervallen. Hierdoor is het inrijsein verplaatst en de toegang tot de losweg geregeld via een ter plaatse geplaatst blokkastje met sleutels voor de aansluitwissels. Post T gaf via een venster toestemming om de wissels te kunnen beidienen. Zolang het venster groen was kon de sleutel uitgenomen worden en de wissel ontgrendeld worden zodat het betreffende rangeerdeel de aansluiting op of af kon rijden. Na het vergrendelen van de wissels in de normale stand werd de sleutel terug in het blokkastje gestoken en het venster teruggegeven. Pas dan kon er weer een treinbeweging naar of van Workum plaatsvinden.

Wissels 7/10

Voor de wissels 7 en 10 staken in het toestel van post T de betreffende sleutels. Deze konden na het trekken van trekker 9 worden uitgenomen. Hierdoor was er geen treinverkeer meer mogelijk over spoor II. Met de sleutels konden de sloten ontgrendeld worden en de wissels worden bediend. Als eerste kon het wissel 10 ontgrendeld worden waarbij een sleutel vrij kwam om wissel 7 te ontgrendelen. Vergrendelen ging in omgekeerde volgorde.

Bozum


De spooraansluiting Bozum d.d. 3 april 1958.
(Foto: J.G.C. van de Meene)



Het emplacement van Bozum.


Bozum was de eenvoudigste aansluiting nabij Sneek. Door de trekker 15 en daarna 7 uit te trekken op post T konden de sleutels uit het toestel worden genomen in veld 7. De trein kon naar de aansluiting rijden middels een aan de sleutel bevestigde lastgeving stoptonend uitrijsein B1,2. Bij Bozum kon de trein de aansluiting oprijden om wagens te leveren of halen. Opsluiten was niet mogelijk dus moest de locomotief altijd na afloop retour Sneek. Na terugkomst werd de trein op sein binnen genomen. Daarna werden de sleutels terug in het toestel gestoken en konden er weer treinen rijden tussen Mantgum en Sneek.

Losplaats IJlst


Het emplacement bij blok- en brugpost de Wijmerts


Losplaats IJlst was gelijk aan Bozum. Aansluiting zonder opsluiten. Sleutels kwamen van de bos van Oudega. Een trein kon zich na bezoek aan IJlst wel aan de kant opsluiten in Oudega. Totdat de betreffende trein in Oudega aan de kant staat of naar Sneek terug is gekeerd kan er geen treinverkeer tussen Sneek en Workum plaatsvinden.


Oudega


Het emplacement van Oudega met buurtgoederentrein 4.5080, bestaande uit locomotief NS 2468, een open goederenwagen en een groepswagen (in gebruik als stortwagen Leeuwarden - Staveren) d.d. 1 juli 1963.
(Foto: R. Ankersmit)




Het emplacement van Oudega.




Het blokkastje van Oudega.



Voor treinen die de aansluitingen te IJlst en Oudega moesten bedienen was de medewerking van brugpost de Wijmerts nodig. Dit was noodzakelijk in verband het aanwezige blokstelsel C tussen Sneek en Workum.
De handelingen in post T te Sneek worden hieronder besproken.
  1. De vensters 17, 18 en 19 en het venstertje "Enkelsp v. Wk" moeten wit zijn;
  2. Het rangeerdeel wordt per telefoon aangekondigd aan brugpost de Wijmerts;
  3. Brugpost de Wijmerts maakt venster 5 vrij (wordt wit);
  4. T drukt de drukknop van het sleutelrelaiskastje; het venstertje wordt blauw;
  5. T neemt de sleutel B.1/St. 1 IJt 1/2, 3/St3 Odg uit het slot en laat de knop los;
  6. T overhandigt deze sleutel met de hieraan bevestigde sleutel St. 1/2/St3 en de penning "Lastg. STS sein C1,2 aan de begeleider waarna de trein door het stoptonende sein C1,2 vertrekt;
  7. Voor terugkeer van het rangeerdeel worden de handelingen verricht voor het bedienen van sein E1-E2;
  8. Na binnenkomst van het rangeerdeel overhandigt de begeleider de sleutels en penning aan T;
  9. T brengt de sleutel in het slot van het sleutelrelaiskastje waarna het venstertje weer wit wordt;
  10. T bedient venster 5 (wordt rood);
  11. De normale toestand is weer hersteld en er kunnen weer treinen van en naar Workum rijden.

Voor een beschrijving van de te verrichten handelingen in brugpost de Wijmerts klik hier.

Te Oudega waren twee toegangswissels voor de aansluiting. Beide konden met dezelfde sleutelbos ontgrendeld worden. Aan de ene kant was een kopspoor met losweg aan de andere kant een stop-ontspoorblok in combinatie met een wissel. Bij wissel 1 stond een relaiskast waarin een blokkastje zat voor de sleutels. Bij opsluiten van een trein werden de sleutels na het in de normale stand vergrendelen van alle wissels en het stop-ontspoorblok in het toestel gestoken en d.m.v. een venster gemeld dat de trein aan de kan stond. Nu kon er weer treinverkeer plaatsvinden. De trein was dan tijdelijk verdwenen. Na het vrijmaken van het venster voor het uitnemen van de sleutels werd de trein weer in het blok geplaatst en kon deze retour Sneek.
Voor het rangeren bij Oudega moest de aankondiging van de AKI tijdelijk worden uitgeschakeld. Dit kon door een ter plaatste geplaatst sleutelkastje waardoor de sectie werd uitgeschakeld.

Met ingang van 29 oktober 1972 is op het baanvak Leeuwarden - Stavoren een TPRB beveiliging in dienst gesteld en is de klassieke beveiliging te Sneek vervallen.

Voor een beschrijving van het station Mantgum klik hier.
Voor een beschrijving van het station Workum klik hier.
Voor een beschrijving van de Blok- en brugpost de Wijmerts klik hier.

Terug naar Home Terug naar seinhuizen