Nijmegen



Het station Nijmegen ligt aan de spoorlijnen Arnhem - Venlo / 's Hertogenbosch bij km. 17.012.
Het eerste station van Nijmegen werd geopend op 9 augustus 1865. Het lag niet op de plaats van het huidige station, maar op de plaats waar tegenwoordig Concertgebouw de Vereeniging gelegen is (aan het tegenwoordige Keizer Karelplein). Vanaf deze locatie werd met ingang van 1865 een spoorverbinding onderhouden met het Pruisische Kleef.

Op 15 juni 1879 werd Nijmegen, als laatste stad met meer dan 20.000 inwoners, aangesloten op het (binnenlandse) nationale spoorwegnet. De reden waarom dit zo lang geduurd had, had vooral te maken met de kosten van bruggen en het feit dat het gemeentebestuur moeilijk te overtuigen was van het nut van een spoorverbinding.
Er kwam een verbinding met Arnhem waarvoor een spoorbrug over de Waal werd gebouwd. Het station werd toen verplaatst naar de huidige locatie. Ook kwamen er verbindingen tot stand naar 's-Hertogenbosch – Tilburg (geopend 1881) en Venlo (geopend 1883).

In 1894 werd een stationsgebouw in neorenaissancestijl gebouwd naar ontwerp van architect C.H. Peters.
De hal was uitgevoerd met op zuilen rustende bogen die deden denken aan een Moors paleis.

In de Tweede Wereldoorlog werd het stationsgebouw zwaar beschadigd tijdens het bombardement op 22 februari 1944 (waarbij onbedoeld ook veel burgerdoden vielen); het was vanwege zijn strategische functie voor Duits wapentransport uitgekozen als gelegenheidsdoel nadat een aanval op de Gothaer Waggonfabrik was afgeblazen. Hoewel het te herstellen was, werd het gesloopt en vervangen door nieuwbouw. De oorspronkelijke overkapping en een deel van de muur aan de perronzijde bleven behouden.

     

De (oude) Waalbrug met een trein richting Nijmegen (links) en de noordzijde van het emplacement in noordelijke richting met links post I (rechts) d.d. 21 juni 1975.
(Foto's: W. Vos)



     

De noordzijde van het emplacement in noordelijke richting d.d. 21 juni 1975.
(Foto's: W. Vos)




De noordzijde van het emplacement in noordelijke richting d.d. 9 maart 1977.
Op deze foto zijn de rood-witte palen van de seinen goed zichtbaar.
(Foto: J.G.C. van de Meene)


     

De aankomst van een lege intercity uit Arnhem op spoor II (links) en de sporen I t/m III in zuidelijke richting (rechts) d.d. 21 juni 1975.
(Foto's: W. Vos)


     

De sporen IV, V en de goederensporen in zuidelijke richting met post II (links) en dezelfde sporen in noordelijke richting met post II (rechts) d.d. 21 juni 1975.
(Foto's: W. Vos)


     

De sporen richting Wijchen (links) en de sporen richting Venlo en Groesbeek (rechts) d.d. 21 juni 1975.
(Foto's: W. Vos)


     

De aankomst van een DE 3 uit de richting Venlo (links) en het emplacement in noordelijke richting gezien vanaf het viaduct in de Graafscheweg met links post III (rechts) d.d. 21 juni 1975.
(Foto's: W. Vos)


     

De zuidzijde van het emplacement in noordelijke richting gezien vanaf het viaduct in de Graafscheweg d.d. 21 juni 1975.
(Foto's: W. Vos)


     

De sporen richting Wijchen (links) en de sporen richting Mook = Middelaar en Groesbeek met op de achtergrond post IV (rechts) d.d. 21 juni 1975.
(Foto's: W. Vos)


     

Trein 2424 met DB locomotief 215 016-7 tijdens een rangeerbeweging d.d. 21 juni 1975.
Omdat deze trein was binnengekomen op het kopspoor 35 moest de locomotief worden omgereden.
(Foto's: W. Vos)



De DB locomotief 215 016-7 staat inmiddels voor de trein en de trein wordt teruggeduwd naar het spoor 35 d.d. 21 juni 1975.
(Foto: W. Vos)


     

De opstelsporen met een DE 2, twee DE 3-en en twee elektrische treinstellen (links) en de opstelsporen met links de CVL post (rechts) d.d. 21 juni 1975.
(Foto's: W. Vos)


     

De opstelsporen d.d. 21 juni 1975 (links) en de sporen richting Mook = Middelaar en Groesbeek met links de opstelsporen gezien vanaf het viaduct in de Sint Annastraat d.d. 4 augustus 1975 (rechts).
De vertrekkende trein is trein 6237 richting Roermond.
(Foto's: W. Vos)


     

De aankomst van trein 2446 uit de richting Kleve gezien vanaf het viaduct in de Sint Annastraat d.d. 4 augustus 1975.
(Foto's: W. Vos)

Langs de spoorlijn richting Wijchen lag de spooraansluiting van de Transformatorenfabriek Nijmegen.
Voor het vervoer van deze transformatoren waren speciale goederenwagons in gebruik.


Eem achttienassige kuilwagen SBB O 73291 beladen met een transformator d.d. 3 augustus 1958.
(Foto: J.A. Bonthuis)



Een kuilwagen DB 31 80 93-90008-8 Uais beladen met een transformator d.d. 14 augustus 1976.
(Foto: J.A. Bonthuis)

Gebruikte afkortingen:

Blokstelsels: De foto's die zijn gemaakt op 25 augustus 1976 konden worden gemaakt door de welwillende medewerking van het Rayon Nijmegen van de Nederlandse Spoorwegen zoals blijkt uit onderstaande brief.



Klik hier om de emplacementstekening van Nijmegen te openen.

De beveiliging van het station Nijmegen bestond uit de posten T, I, II, III, IV, V en VI.
In alle posten was een Siemens & Halske handelinrichting geplaatst; voor een uitleg over de werking van deze toestellen klik hier.

Het inrijsein A1-10, 12, 13 zijde Ressen = Bemmel was uitgevoerd als een lichtsein van het stelsel 1946 en de inrijseinen 12 zijde Mook = Middelaar over spoor q en het voorsein 12v waren uitgevoerd als lichtseinen van het stelsel 1954.


Het treinstel NS ElD4 683 na vertrek uit Nijmegen richting Arnhem d.d. 11 november 1973.
Rechts het inrijsein A1-10, 12, 13 dat is uitgevoerd als lichtsein van het stelsel 1946 i.v.m. de zichtbaarheid.
Bij het lichtsein staat een waarschuwingslicht dat geel kan tonen en dan opdracht geeft tot voorzichtig rijden (sein SR 241).
(Foto: R. Ankersmit)


Rood-wit geschilderde palen

De volgende seinen hebben rood-witte palen en gelden dus voor trein- en rangeerbewegingen:

C 1 t/m 5, D 1 t/m 5, E 1 t/m 5, E6-9, E35, F1, F2, F3d, F3g, F4, F5, F 6-9, Hef, J6a-9a en J78,5c.
De rood en wit geschilderde seinen T9-13 en U91-104 gelden uitsluitend voor rangeerdelen.

Geïsoleerde wissels

De wissels 78AB en 79 AB zijn geïsoleerd.
Het onbezet zijn van deze wissels kan door post III worden gecontroleerd door het drukken van de drukknop "sp. V" of "sp. IV". Bij het onbezet zijn van deze wissels gaat hierdoor het gelijknamige lampje branden.
Zodra de geïsoleerde spoorstaaf in spoor 18 wordt bezet, luidt in post V de schel en brandt het lampje "sp. 18".
Wanneer de wachter in post V de knop "sp. 18" drukt, zwijgt de schel en dooft dit lampje.

Schakelaars in post T

Als deze schakelaars omlaag liggen dan tonen de rode lichten langs de perronsporen en de waarschuwingslichten bij de inrijseinen geen licht, tenzij deze lichten automatisch zijn ingeschakeld.

Waarschuwingslichten

Ter hoogte van de inrijseinen m.u.v. het lichtsein A601 kan het gele waarschuwingslicht (sein SR 241) worden getoond.
Deze lichten kunnen worden ontstoken door in post T de betreffende schakelaar om te leggen.
Het waarschuwingslicht bij het sein Mw 3-9, 7a-9 gaat automatisch branden bij binnenkomst op de sporen 8a en 9a.
Het waarschuwingslicht bij het sein Mg 1-9, 35MG 50 gaat automatisch branden branden bij binnenkomst op spoor XXXV.

Vaste rode lichten langs de perrons

Deze lichten kunnen worden bediend door het omleggen van de betreffende schakelaar in post T.
Het rode licht naast spoor IVa gaat automatisch branden bij het naar rechts omleggen van het krukje in veld 2 in post T.

Wisselvensters

Voor treinbewegingen over de sporen h en k moeten deze vensters in de posten III en IV wit zijn.
Voor rangeerbewegingen van de sporen IVa en V op de sporen a en b moeten de wisselvensters in de posten T en I wit zijn.

Post T


Post T stond op het middenperron bij km. 17.012.


De handelinrichting in post T d.d. 25 augustus 1976.
(Foto: W. Vos)


     

Een detail van de handelinrichting in post T d.d. 25 augustus 1976.
(Foto's: W. Vos)


     

Een detail van de handelinrichting in post T d.d. 25 augustus 1976.
(Foto's: W. Vos)



Een detail van de handelinrichting in post T d.d. 28 maart 1965.
Het kleine tableau dient voor de bediening van de gele lampen bij de inrijseinen (sein SR 241) en de bediening van de vaste rode lichten langs de perrons.
(Foto: J.G.C. van de Meene)

Tekening van de handelinrichting in post T.
(Klik op de tekening voor een vergroting)

Het bijzondere aan deze handelinrichting was de aanwezigheid van een dubbele rij krukjes.
De krukjes in de bovenste rij waren gekoppeld met de bovenliggende vensters en konden eerst worden omgelegd als het bovenliggende venster vrij ( wit ) was geworden.
De krukjes in de onderste rij verzorgden de overige koppelingen en konden slechts worden omgelegd als aan alle voorwaarden was voldaan o.a. de wissels in de juiste stand en het verhinderen van strijdige rijwegen; na het omleggen van één van deze krukjes lagen de wissels vast en was het instellen van strijdige rijwegen onmogelijk.
Via een ingewikkeld systeem met allerlei nokken vonden de diverse koppelingen plaats.

Vanwege de grootte van de middelste blokkast was er een extra inductorkruk op de voorkant gemonteerd.


Post I


Post I stond aan de noordzijde van het emplacement bij km. 16.535.


Post I d.d. 25 augustus 1976.
(Foto: W. Vos)


     

De noordzijde van het emplacement in noordelijke richting (links) en de noordzijde van het emplacement in zuidelijke richting (rechts) gezien vanuit post I d.d. 25 augustus 1976.
(Foto's: W. Vos)


     

De handelinrichting in post I (links) en een detail van dezelfde handelinrichting in post I (rechts) d.d. 25 augustus 1976.
(Foto's: W. Vos)


     

Een detail van de handelinrichting in post I d.d. 25 augustus 1976.
(Foto's: W. Vos)



Tekening van de handelinrichting in post I.

De wissels 7A, 7B, 8/9, 18, 19/20B, 20A, 21/22, 23, 24 en 25 waren voorzien van tongencontroleurs waarmee de juiste stand van deze wissels werd gecontroleerd en dit werd aangegeven door de vensterstjes boven de velden 1 t/m 12.
Het inrijsein A 1-10, 12, 13 en het voorsein Av zijde Ressen = Bemmel waren i.v.m. de zichtbaarheid door de brug uitgevoerd als lichtseinen van het stelsel 1946; bij dit sein was een gele lamp (sein SR 241) geplaatst.
De stand van deze seinen werd in post I aangegeven door een seinmeldingsvenstertje; bij de normale stand van deze seinen is dit venstertje rood en bij de andere stand wit.

De rangeerseinen Q13, Q12, Q7-11, Q16 en P16 werden bediend met de "huishoudelijke" schakelaars.


Post II


Post II stond midden op het emplacement bij km. 17.030; deze post was over spoor 8 gebouwd. In verband hiermee was de handelinrichting enigszins aangepast.


Post II d.d. 15 november 1975.
(Foto: R. Ankersmit)


     

Het emplacement in noordelijke richting gezien (links) en in zuidelijke richting (rechts) gezien vanuit post II d.d. 25 augustus 1976.
(Foto's: W. Vos)



De handelinrichting in post II d.d. 25 augustus 1976.
(Foto: W. Vos)


     

De handelinrichting in post II d.d. 25 augustus 1976.
(Foto: W. Vos)




Tekening van de handelinrichting in post II.



Post III


Post III stond aan de zuidzijde van het emplacement tussen de sporen richting Wijchen en Groesbeek en Mook = Middelaar bij km. 17.475.

     

Post III.
De linker foto is gemaakt op 25 augustus 1976 door W. Vos en de rechter foto is gemaakt op 25 februari 1978 door H. Scherpenhuizen.


      us

De zuidzijde van het emplacement in noordelijke richting met op de achtergrond post II d.d. 25 augustus 1976.
(Foto's: W. Vos)


     

De zuidzijde van het emplacement in noordelijke richting (links) en de sporen richting Wijchen (rechts) gezien vanuit post III d.d. 25 augustus 1976.
(Foto's: W. Vos)


     

De sporen richting Groesbeek en Mook = Middelaar gezien vanuit post III (links) en de rangeerstoplantaarn Tg4c d.d. 25 augustus 1976.
(Foto's: W. Vos)


     

De handelinrichting in post III d.d. 25 augustus 1976.
(Foto's: W. Vos)



De handelinrichting in post III d.d. 22 januari 1965.
(Foto: J.G.C. van de Meene)


     

Een detail van de handelinrichting in post III d.d. 25 augustus 1976.
(Foto's: W. Vos)


     

Een detail van de handelinrichting in post III d.d. 25 augustus 1976.
(Foto's: W. Vos)


     

Een detail van één van de blokkasten in post III d.d. 22 januari 1965. (Foto: J.G.C. van de Meene) (links)
en twee modellen seinlampen in post III d.d. 25 augustus 1976. (Foto: W. Vos) (rechts).

Tekening van de handelinrichting in post III.
(Klik op de tekening voor een vergroting)

In verband met de verbreding van het Maas - Waalkanaal moest een nieuwe spoorbrug worden gebouwd.
Voor deze werkzaamheden werd er een tijdelijk werkspoor met een wissel in gebruik genomen en werd in post III een aanpassing aangebracht met twee vensters "Wissel Mwk" en "Trein op aansl. Mwk";
het rangeerdeel kon op deze aansluiting worden "opgesloten".

Tussen het station Nijmegen en de blokpost Maas - Waalkanaal lag bij km. 64.446 de overweg in de Groenestraat; deze overweg werd bediend door wachtpost 61.
Deze wachtpost moest medewerking verlenen bij treinverkeer richting Wijchen.

Post IV


Post IV stond aan de zuidzijde van het emplacement bij km. 17.810 Arnhem - Venlo en km. 13.790 Groesbeek - Nijmegen.


DB locomotief 215 022-5 tijdens een rangeerbeweging met links post IV d.d. 25 februari 1978.
(Foto: H. Scherpenhuizen)


     

Een DE III op weg naar Venlo d.d. 25 augustus 1976.
(Foto's: W. Vos)


     

De sporen h en k met een losse locomotief van de serie 216 (links) en de aankomst van een trein uit de richting Venlo met op de voorgrond de seinen Kg en Km gezien vanuit post IV (rechts) d.d. 25 augustus 1976.
(Foto's: W. Vos)



De sporen ter hoogte van post IV gezien in noordelijke richting d.d. 25 augustus 1976.
(Foto: W. Vos)


     

De handelinrichting in post IV (links) en een detail van dezelfde handelinrichting (rechts) d.d. 25 augustus 1976.
(Foto's: W. Vos)


     

Een detail van de handelinrichting in post IV d.d. 25 augustus 1976.
(Foto's: W. Vos)




Tekening van de handelinrichting in post IV.


Bijzonder opmerkelijk was de stelknop in de handelinrichting; deze stelknop dient voor de bediening van het wissel 216.
Dit wissel lag te ver weg van de post om dit wissel mechanisch te bedienen en daarom is deze stelknop aangebracht waarmee dit wissel elektrisch werd bediend.
Dit wissel werd wel mechanisch gegrendeld.

Bijzondere gegevens voor post IV

De groene lampjes "Sperm. v...." geven aan dat een krukje kan worden omgelegd of teruggelegd.
De witte lampjes geven aan dat de koppelstroom voor het betreffende sein gesloten is; als het witte lampje brandt, mag het seinhandel worden omgelegd.
De gele lampjes "Sein ...." branden als het sein uit de normale stand is gekomen.
Als het rode lampje "Codegever" brandt, kan het sein A 601 niet uit de stand stop worden gebracht.

Bijzondere bepalingen voor het baanvak Nijmegen - Mook = Middelaar

Op dit baanvak zijn treinbewegingen mogelijk over de beide sporen in beide richtingen.
De rijrichting wordt voor de beide sporen gewisseld in post T CTC.
Indien de rijrichting over spoor p of q van Nijmegen naar Mook = Middelaar is ingesteld, brandt in post IV het lampje "Sperm. v. 10" of "Sperm. v. 11" en is het krukje in de velden 10 of 11 bedienbaar.
Indien de rijrichting over spoor p of q is ingesteld van Mook = Middelaar naar Nijmegen, is het betreffende lampje gedoofd en is het krukje in de velden 10 of 11 vastgezet.
Indien een treinbeweging naar Mook = Middelaar moet plaatsvinden terwijl het krukje in de velden 10 of 11 (voor een trein over spoor p of q) niet omlelegd kan worden, mag slechts toestemming tot het voorbijrijden van het sein Km worden gegeven, nadat aan de machinist de opdrachten zijn gegeven zoals zijn vermeld op de hiervolgende bijlage.


De instructie voor het verkeerd spoorrijden op het baanvak Nijmegen - Mook = Middelaar


Als hiervoor een lastgeving STS wordt gebruikt dan moeten deze gegevens hierop worden vermeld.


Post V


Post V stond aan de zuidzijde van het emplacement bij de heuvelwissels.
Vanuit deze post werden de heuvelwissels, de twee rangeerpaallantaarns T 9-13, U 91-104 in samenwerking met post II, de rangeerstoplantaarn S18, de heuvelseinpaal R en de herhalingsheuvelseinpaal Rr waarvan de heuvelseinpalen in samenwerking met post VI bediend.


Tekening van de handelinrichting in post V.



"Post VI"


"Post VI" stond op de rangeerheuvel.
Bij deze "post" werden de heuvelseinpalen R en Rr in samenwerking met post V door een hoge handelinrichting bediend.


Tekening van de hoge handelinrichting bij post VI.


Met ingang van 18 maart 1973 zijn de rangeerheuvel, de verdeelsporen met de bijbehorende rangeer- en heuvelseinen en de posten V en VI vervallen.

Alle bijzonderheden en bedieningshandelingen worden hier beschreven (bestandsgrootte 1.86 mB).

Met ingang van 11 mei 1980 is de klassieke beveiliging vervallen en is de beveiliging van dit station een onderdeel geworden van de NX/CVL beveiliging bediend vanuit de VL post te Arnhem.

Voor een beschrijving van het station Groesbeek klik hier.
Voor een beschrijving van het station Wijchen klik hier.
Voor een beschrijving van de blokpost Lent klik hier.
Voor een beschrijving van de blokpost Maas - Waalkanaal klik hier.
Voor een beschrijving van de CTC beveiliging op het baanvak Nijmegen - Venlo klik hier.

Terug naar Home Terug naar seinhuizen