Naarden - Bussum en Stapelplaats Crailoo

(Klassieke beveiliging)

Naarden - Bussum

Het station Naarden - Bussum ligt aan de spoorlijn Amsterdam - Hilversum bij km 21.890.
Het ligt in de gemeente Gooise Meren, aan de Bussumse zijde van de grens van de voormalige gemeenten Bussum en Naarden.
Het station werd op 10 juni 1874 tegelijk met de Oosterspoorweg geopend. Oorspronkelijk was dit een standaard HSM-station (vergelijkbaar met het oude stationsgebouw in Hilversum).

Het huidige stationsgebouw, een ontwerp van ir. H.G.J. Schelling, werd in 1926 geopend door de toenmalige locoburgemeester van Bussum, Paul Brand. Tussen 1914 en 1925 stond er vanwege materieelschaarste na de Eerste Wereldoorlog een hulpstation. Het huidige eilandperron dateert uit 1917.
Het huidige stationsgebouw heeft geen enkele gebogen lijn; alleen rechte vormen zijn gebruikt. De bouwstijl kan worden aangeduid als kubistisch expressionisme. De vorm is asymmetrisch en de hal domineert het geheel, zowel van de buitenzijde gezien als van binnenuit. Schelling ontleende bij dit ontwerp zijn inspiratie vooral uit het werk van Frank Lloyd Wright. In de hal bevinden zich glas-in-loodramen die in 1947 door de Algemene Bond van Forensen aan de Nederlandse Spoorwegen geschonken zijn uit dank voor de elektrificatie van de Gooilijn in 1946. Deze zijn ontworpen door de Haagse kunstenaar Pieter A.H. Hofman. Onder andere zijn er de wapens van Naarden en Bussum in te zien. Het stationsgebouw is een provinciaal monument.

Het station fungeerde tot 1 augustus 1958 ook als kopstation voor de tramlijn naar Huizen; aanvankelijk (vanaf 8 november 1883) geëxploiteerd door de Stoomtramweg Maatschappij Bussum - Huizen en vanaf 1917 door de Gooische Stoomtram / Gooische Tramweg Maatschappij.

De hiervolgende foto's tonen de situaties van zuid (Hilversum) naar noord (Weesp).

Het baanvak Naarden-Bussum - Hilversum met de treinstellen ElD4 NS 675 en ElD3 NS 407 als trein 746 (Utrecht - Hilversum - Amsterdam CS) met op de achtergrond de Stapelplaats Crailoo d.d. 13 mei 1958 (Foto: R. Ankersmit) ^(links)
en trein 747 van Amsterdam via Hilversum naar Utrecht, bestaande uit NS materieel '24, bij de watertoren van Bussum d.d. 28 mei 1958 (Foto: J.C. de Jongh) ^(rechts)
Naast de treinen het vertakkingsvoorsein van Naarden-Bussum.

Het baanvak Naarden-Bussum - Hilversum met locomotief NS 2295 als losse loc onderweg met treinnummer 8862 (Amersfoort - Naarden-Bussum) ^(links)
Op deze plaats ligt thans de halte Bussum-Zuid.
en de overweg in de Gooibergstraat in Bussum met woning 25 ^(rechts) d.d. 5 mei 1959.
(Foto's: R. Ankersmit)

De overweg in de Gooibergstraat met woning 25 en wachtpost 25 ^(links)
en de overweg in de Herenstraat met woning 24, wachtpost 24 en het inrijbordes met de seinen H₁(E^v₁), H₂(E^v₂) en H_3-6^(rechts) d.d. 8 oktober 1959.
(Foto's: J.G.C. van de Meene)

De overweg in de Veerstraat / Meerweg met de woningen 22 en 23 en Post IV ^(links)
en het vertrek van treinstel ElD4 603 als trein no. 1833 Amsterdam - Amersfoort van spoor III en de achterzijde van de seinbrug met de seinen F₁, F₂, F₃, F₄en F_5-6 ^(rechts) d.d. 8 oktober 1959.
(Foto's: J.G.C. van de Meene)

Het vertrek van treinstel ElD4 618 als trein no. 1836 Amersfoort - Amsterdam van spoor I met de seinbrug met de seinen E₁/D^v₁, E₂/D^v₂en E₃/D^v₃ ^(links)
Het nieuwe lichtsein 32 is reeds opgehangen aan het bovenleidingsportaal.
en de aankomst van de doorrijdende trein no. 125 Amsterdam - Groningen / Leeuwarden getrokken door locomotief 1150^(rechts) d.d. 8 oktober 1959.
(Foto's: J.G.C. van de Meene)

De westzijde van het middenperron, met de seinbrug met de uitrijseinen naar de richting Weesp d.d. 5 mei 1959.
Links trein 1851 (Amsterdam-Muiderpoort - Utrecht), met vooraan de treinstellen ElD2 326 en 271,
en rechts trein 864 (Baarn - Amsterdam CS) met o.a. treinstel ElD2 349. Ook zijn post II en de nog niet in dienst zijnde NX post te zien.
Tussen de rood-wit geschilderde hekken op het perron loopt een pad dat uitkomt halverwege de overweg in de Zwarteweg. (Foto: R. Ankersmit)
en de overweg in de Zwarteweg met post II en de nieuwe NX post ^(rechts)d.d. 8 oktober 1959.
(Foto: J.G.C. van de Meene)

De achterzijde van de seinbrug met de seinen J ^1,2, J ³/F^v₃, K⁴/F^v₄K ^5,6en L ^5,6 d.d. 8 oktober 1959 (Foto: J.G.C. van de Meene) ^(links)
en de seinbrug aan de zijde Weesp, halverwege het emplacement van station Naarden-Bussum, met het binnenkomende NS treinstel 601,
als reizigerstrein 1851 (Alkmaar - Amsterdam CS - Amersfoort) d.d. 5 mei 1959. (Foto: R. Ankersmit) ^(rechts)

Reizigerstrein 754 (Utrecht - Hilversum - Amsterdam CS) bij vertrek uit Naarden-Bussum d.d. 5 mei 1959.
De trein bestaat uit acht rijtuigen elektrisch materieel '24 (met voorop motorrijtuig mB 9424) (Foto: R. Ankersmit) ^(links)
en het treinstel NS ElD4 648 als trein 978 van Utrecht via Hilversum naar Amsterdam, kort na het vertrek uit Naarden-Bussum met
rechts het inrijsein zijde Weesp d.d. 28 mei 1958. (Foto: J.C. de Jongh) ^(rechts)

Het inrijbordes zijde Weesp d.d. 5 mei 1959. Aan de hoge seinen zijn snelheidsborden en vertakkingsvoorseinen aangebracht. De voorseinen horen bij de seinbrug kort voor de perrons. (Foto: R. Ankersmit) ^(links)
en locomotief 1206 met trein no. 128 bij de passage van blokpost GB tussen Naarden - Bussum en Weesp d.d. 8 oktober 1959. (Foto: J.G.C. van de Meene) ^(rechts)

Gebruikte afkortingen:

Ndb = Naarden - Bussum
Cra = Aansluiting Stapelplaats Crailoo
Hvs = Hilversum
Wp = Weesp

Blokstelsels:

Naarden - Bussum = Aansluiting Stapelplaats Crailoo = Blokstelsel III
Aansluiting Stapelplaats Crailoo = Hilversum = Automatisch blokstelsel voor dubbelspoorrijden
Naarden - Bussum = Weesp = Blokstelsel III
Naarden - Bussum post II = Naarden - Bussum post I over de sporen I^a, II^aen III^a = Blokstelsel II

De vensters, behorende tot deze blokstelsels, bevinden zich voor het baanvak Naarden - Bussum = Weesp in de posten GB en I, voor het baanvak Naarden - Bussum = Aansluiting Stapelplaats Crailoo in de posten IV en Cra
en over de sporen I^a, II^aen III^ain de posten I en II.

De beveiliging van dit station kende nogal een aantal bijzonderheden:

Doordat het emplacement vrij lang was en er een groot aantal overwegen lagen waren er veel posten nodig n.l. 6 seinhuizen en 2 overwegposten.
Hoewel de sporen I^a, II^aen III^awaren opgenomen in de stationsbeveiliging was op deze sporen tussen de posten II en I blokstelsel II in gebruik.
Ook bijzonder is het aantal seinbruggen n.l. 3.

De emplacementstekening van Naarden - Bussum.

De beveiliging van het station Naarden - Bussum bestond uit de posten T, I, II, III, IV, GB en de wachtposten 24 en 25.
In post T was een trekkerlade met blokkast en twee losse blokkasten en in de overige posten was een HSM handelinrichting geplaatst; voor een uitleg over de werking van de trekkerlade klik hier en
voor een uitleg over de werking van de HSM handelinrichting klik hier.

Medewerking

Zonder de medewerking van post T kan geen trein aankomen of vertrekken.
Zonder de medewerking van post II T kan geen trein aankomen of vertrekken.
Zonder de medewerking van post III kan geen trein aankomen van Weesp op de sporen I, II en III.

Wekkerseinen

Tussen de verschillende posten werden wekkerseinen t.b.v. de treinaankondiging gewisseld en wel als volgt:

voor opgaande treinen (van Weesp naar Naarden - Bussum) wekt de wachter in post GB de wachters in de posten II, III en IV door het drukken van de wekknop "Treinakd n. Ndb".
Dit wekkersein moet worden gegeven wanneer de trein het voorsein A^v is genaderd en dit voorsein is bediend.
voor opgaande treinen (van Naarden - Bussum naar de Stapelplaats Crailoo) wekt de wachter in de post IV de wachters in de overwegposten 24 en 25 door het drukken van de wekknop "Treinakd. n. Hvs".
Dit wekkersein moet voor een doorrijdende trein worden gegeven onmiddelijk nadat de wachter in post IV het onder a voor deze trein van de wachter in post GB heeft ontvangen en het betreffende uitrijsein uit de stand "stop" is gebracht;
of voor een stoppende trein zodra deze trein vertrekt.
voor afkomende treinen (van de Stapelplaats Crailoo naar Naarden - Bussum) wekt de wachter in de post Crailoo Aansluiting de wachters in de overwegposten 24 en 25 en de posten III en II.

Het wekkersein genoemd onder a moet door de wachter in de post IV worden beantwoord door het drukken van de betreffende drukknop.
Het wekkersein genoemd onder b moet door de wachter in de overwepost 25 worden beantwoord door het drukken van de betreffende drukknop.
Het wekkersein genoemd onder c moet door de wachter in post II door het drukken van de betreffende drukknop.

Post T

Post T stond op het middenperron bij km. 22.142.

De trekkerlade in post T te Naarden = Bussum.
Deze foto is gemaakt vlak voor de ombouw naar de NX-beveiliging
waardoor een aantal vensters reeds buiten gebruik zijn.
(bron: Het Utrechts Archief)

Tekening van de toestellen in post T.

Post GB

Post GB stond bij de beweegbare brug over de Karnemelksloot bij km. 20.645.

Tekening van de handelinrichting in post GB.

Het openen van de bruggen over de Karnemelksloot.

De wachter in de post GB wekt de wachter in post I Ndb.
De wachter in post I Ndb beantwoordt het wekkersein, trekt de trekker in veld 17 uit en bedient het brugvenster in veld 17, waardoor in de post GB het brugvenster in veld 1 vrij (groen) wordt.
De wachter in de post GB trekt de trekkers in de velden 1 en 2 uit en legt de handels "Brug afk. sp." en "Brug opg. sp." om, waarna de bruggen kunnen worden geopend.
Na het sluiten van de bruggen brengen de wachters in de posten GB en I Ndb de toestellen in de normale stand terug.

Post I

Post I stond aan de westzijde van het emplacement bij de overweg in de Kon. Wilhelminalaan bij km. 21.100.

Tekening van de handelinrichting in post I.

Post II

Post II stond bij de overweg in de Zwarteweg bij km. 21.900.

Tekening van de handelinrichting in post II.

Post III

Post III stond bij de overweg in de Generaal de la Reylaan bij km. 22.284.

Tekening van de handelinrichting in post III.

Post IV

Post IV stond aan bij de overweg in de Veerstraat / Meerweg bij km. 22.704.

Tekening van de handelinrichting in post IV.

De overwegposten 24 en 25

De overwegpost 24 lag bij de overweg in de Herenstraat en de overwegpost 25 lag bij de overweg in de Gooibergstraat.
De beide overwegen werden bediend door een buiten de post opgesteld windwerk.

De beide posten ontvingen de "normale" treinaankondiging d.m.v. een wekkersein van post IV en post Cra.
In de overwegpost 24 was bovendien een knop en een signaleringskastje met het opschrift "n. Hvs" waarmee aan post IV werd aangegeven dat de overweg was gesloten.

De tekeningen van de toestellen kunnen op details afwijken van de werkelijkheid omdat de gebruikelijke toesteltekeningen niet aanwezig waren in het BVS;
de tekeningen zijn daarom zo goed mogelijk gereconstrueerd aan de hand van de tekst in het BVS.

Stapelplaats Crailoo

De Stapelplaats Crailoo ligt tussen de stations Naarden = Bussum en Hilversum langs de km. 24.000 en 26.000.

De Stapelplaats Crailoo is thans een bedrijf van Voestalpine Railpro B.V. in de voormalige Zanderij Crailoo aan de spoorlijn naar Bussum te Hilversum, waar men bovenbouwmaterialen voor spoorwegen opslaat.
Het terrein waar de Stapelplaats is gevestigd is ontstaan door zandafgraving aan weerszijden van de Oosterspoorweg in het begin van de 20e eeuw.
De stapelplaats is, gezien vanuit de richting Amsterdam, links van het spoor gelegen.

De HSM vestigde hier in 1908 een houtbereidingsinrichting (HBI), een bedrijf dat hout verwerkt tot dwarsliggers, waarmee spoorwegen aangelegd worden.
Dit kan zijn het zagen en conserveren van het hout, gevolgd door het monteren van materialen en het boren van gaten voor de schroeven, waar de rails mee vastgezet worden.
De houtbereidingsinrichting die op Crailoo werd geopend verving die, welke tot dan toe op de Rietlanden in Amsterdam gevestigd was.

Met ingang van 2 maart 1959 is op het baanvak Hilversum - Post Aansluiting Crailoo automatisch blokstelsel ingevoerd; deze wijziging was een gevolg van de indienstelling van de NX-beveiliging van het station Hilversum.
Tegelijkertijd is ook de aankomstmogelijk vanuit Hilversum op spoor 1 vervallen.

Een motordienstwagen Mat '24 als trein no. 4692 Amersfoort - Amsterdam gezien vanaf het viaduct in de Nieuwe Crailoseweg ^(links) en het emplacement van de Stapelplaats gezien in noordelijke richting ^(rechts)d.d. 8 oktober 1959.
(Foto's: J.G.C. van de Meene)

Het voorsein C^v ^(links)en het bloksein C ^(rechts)d.d. 8 oktober 1959.
Na het vervallen van de aankomstmogelijk vanuit Hilversum is de seinarm aan de lage paal vervallen en is de seinarm aan de hoge paal aangepast.
(Foto's: J.G.C. van de Meene)

De noordzijde van het emplacement gezien in noordelijke richting met links de fraaie watertoren van Bussum ^(links) en de wissels 3, 4 en 5 gezien in noordelijke richting d.d. 8 oktober 1959.
(Foto's: J.G.C. van de Meene)

Trein 223 Amsterdam - Enschede getrokken door locomotief 1147 tijdens de passage van de blokpost d.d. 8 oktober 1959.
(Foto: J.G.C. van de Meene

De emplacementstekening van de Stapelplaats Crailoo.

Tekening van de handelinrichting in post Cra.

Bedieningshandelingen

van Naarden - Bussum naar Hilversum

De wachter in post Cra ontvangt een wekkersein van post IV Naarden - Bussum.
De wachter in de post Cra bedient de vensters in de velden 34 en 35 (worden wit).
De wachter in post Cra ontvangt een wekkersein van post IV Naarden - Bussum.
De wachter in de post Cra overtuigt zich ervan dat het lampje "Blok van Hvs" gedoofd is.
De wachter in de post Cra drukt onder het gelijktijdig draaien van de inductorkruk de knop "Vertr. n. Hvs".
Vrij (wit) wordt het venster in veld 38.
De trekkers in de velden 33 en 36 mogen niet zijn uitgetrokken.
De handels in de velden 32 en 33 moeten in de normale stand liggen.
De wachter in de post Cra legt het handel in veld 34 om, trekt de trekker in veld 37 uit en legt het handel A_h/A^v_h om.
Vrij (rood) wordt het venster in veld 34.
De eerste as op de geïsoleerde spoorstaaf voorbij het wissel 3.
De schel 1 gaat luiden en het lampje "Blok n. Hvs" gaat branden.
Als de laatste as over de geïsoleerde spoorstaaf voorbij het wissel 3 is gereden stopt de schel 1 met luiden.
De trekkersper van de trekker in veld 37 wordt vrij.
Achter de trein legt de wachter in de post Cra het handel A_h/A^v_h in de normale stand.
De wachter in de post Cra duwt de trekker in veld 37 in en legt het handel in veld 34 normaal.
De wachter in de post Cra bedient het venster in veld 38 (wordt rood), hierdoor wordt het venster in veld vrij (rood).
Als de laatste as voorbij het sein 595 bij km. 26.540 is gereden dooft het lampje "Blok n. Hvs".

van Hilversum naar Naarden - Bussum

Zolang de trein zich bevindt tussen het lichtsein 596 bij km. 27.230 en het lichtsein 594 bij km. 25.950 brandt het gele lampje en luidt de schel "Tr. komt v. Hvs".
De wachter in de post Cra wekt de wachter in post IV Naarden - Bussum.
Het venster in veld 13 wordt vrij (wit).
De trekkers in de velden 13, 33 en 36 mogen niet zijn uitgetrokken.
De handels in de velden 29, 31, 32 en 33 moeten in de normale stand liggen.
De wachter in de post Cra legt het handel in veld 34 om, trekt de trekker in veld 12 uit en legt het handel C om.
De wachter in de post Cra trekt de trekker in veld 9 om en legt het handel in veld 9 om; het voorsein C^vkomt uit de stand "stop verwachten".
De wachter in de post Cra wekt de wachter in post IV Naarden - Bussum.
De eerste as op de geïsoleerde spoorstaaf voorbij het wissel 4.
De schel 2 gaat luiden.
Als de laatste as over de geïsoleerde spoorstaaf voorbij het wissel 4 is gereden stopt de schel 2 met luiden.
De trekkersper van de trekker in veld 12 wordt vrij.
Achter de trein legt de wachter in de post Cra het handel C^vin de normale stand.
De wachter in de post Cra duwt de trekker in veld 9 in en legt het handel in veld 12 normaal.
De wachter in de post Cra legt het handel in veld 34 normaal, bedient het venster in veld 13 (wordt rood) en het lichtsein 594 komt uit de stand "stop".

van Naarden - Bussum op spoor 1

De wachter in de post Cra ontvangt een wekkersein van post IV Naarden - Bussum.
De wachter in de post Cra bedient de vensters in de velden 34 en 35 (worden wit.
De wachter in post Cra ontvangt een wekkersein van post IV Naarden - Bussum.
De trekkers in de velden 9, 12, 13 en 37 mogen niet zijn uitgetrokken.
De wachter in de post Cra legt de handels in de velden 29, 31, 32, 33 en 34 om en trekt de trekker in veld 36 uit waardoor het gelijkstroomvenster in veld 36 vrij (wit) wordt.
De wachter in de post Cra legt het handel A₁/A^v in veld 36 om.
Als de eerste as de geïsoleerde spoorstaat in spoor 1 berijdt gaat de schel 3 luiden.
Als de laatste as de geïsoleerde spoorstaat in spoor 1 berijdt stopt de schel 3 met luiden en wordt de wisselstraatsper van de trekker in veld 36 vrij.
De wachter in de post Cra legt het handel A₁/A^v in veld 36 in de normale stand.
De wachter in de post Cra duwt de trekker in de velden 33 en 36 in.
De wachter in de post Cra legt de handels in de velden 34, 33, 32, 31 en 29 in de normale stand.
De wachter in de post Cra bedient het gelijkstoomvenster in veld 36 (wordt rood) waardoor het venster in veld 35 vrij (rood) wordt.

Naar Naarden - Bussum van spoor 1.

De wachter in de post Cra wekt de wachter in post IV Naarden - Bussum.
Het venster in veld 13 wordt vrij (wit).
De trekkers in de velden 9, 12, 33 en 36 mogen niet zijn uitgetrokken.
De handels in de velden 32 en 33 moeten in de normale stand liggen.
De wachter in de post Cra legt de handels in de velden 29, 31 en 34 om.
De wachter in de post Cra trekt de trekker in veld 13 uit en legt het handel in veld 13 om waardoor het sein B₁ uit de stand "stop" komt.
Als de eerste as op de geïsoleerde spoorstaaf in het hoofdspoor van Hilversum rijdt gaat de schel 2 luiden.
Als de laatste as over de geïsoleerde spoorstaaf in het hoofdspoor van Hilversum is gereden stopt de schel 2 met luiden.
De trekkersper van de trekker in veld 13 wordt vrij.
De wachter in de post Cra legt het handel in veld 13 in de normale stand waardoor het sein sein B₁ in de stand "stop" komt.
De wachter in de post Cra duwt de trekker in veld 13 in en legt de handels in de velden 34, 31 en 29 in de normale stand.
De wachter in de post Cra bedient het venster in veld 13 (wordt rood).

Het was mogelijk om tussen de stations Naarden - Bussum, Hilversum en de Aansluiting Stapelplaats Crailoo verkeerd spoor te rijden.

Alle bijzonderheden en voorschriften hierover staan hier beschreven.

De klassieke beveiliging is met ingang van 2 november 1959 vervallen in verband met de indienstelling van een NX beveiliging te Naarden - Bussum; voor een beschrijving van deze beveiliging klik hier.

Voor een beschrijving van de NX beveiliging van het station Hilversum klik hier.

Terug naar Home

Terug naar seinhuizen