Apeldoorn



Het station Apeldoorn is het centrale spoorwegstation van de Nederlandse stad Apeldoorn.
Het werd in gebruik genomen op 15 mei 1876 met de opening van het traject Amersfoort – Apeldoorn – Zutphen, als een gedeelte van de door de Hollandsche IJzeren Spoorweg-Maatschappij (HSM) aangelegde Oosterspoorweg bij km. 88.047.
Deze lijn, geopend tussen 1874 en 1878, verbond Amsterdam via Amersfoort en Zutphen met Winterswijk, van waaruit een verbinding was met Duitsland.

Het stationsgebouw is niet verwant aan één van de standaardstations, maar heeft wel gelijkenis met in die periode gebouwde stations. Het bestaat uit een hoog middengedeelte met twee lagere korte zijvleugels. In 1911 werd er voor het middengedeelte een vestibule geplaatst in een afwijkende stijl. In 1985 kwam er een achteringang bij. In 1977 werd het historische interieur gesloopt waarbij ook de koninklijke wachtkamer eraan moest geloven.
In verband met een grootschalige opknapbeurt van het stationsplein vanaf 2004 kwam het voortbestaan van het stationsgebouw in het geding. Na vele protesten is uiteindelijk van sloop afgezien. De linker zijvleugel werd gesloopt in verband met de aanleg van de voetgangerstunnel en is later weer opgebouwd. Het middengedeelte werd van binnen vrijwel volledig gestript.

In het jaar 1887 kreeg Apeldoorn er lokaalspoorlijnen in drie richtingen bij: de lijn Apeldoorn – Zwolle en de nog bestaande lijnen Apeldoorn – Dieren en Apeldoorn – Deventer kwamen in 1887 in gebruik. Deze drie spoorlijnen waren eigendom van de KNLS (Koninklijke Nederlandsche Lokaal Spoorwegmaatschappij Koning Willem III), maar in exploitatie bij de HSM.
De spoorlijn Apeldoorn – Deventer werd later opgewaardeerd tot hoofdspoorlijn, als verbinding met Twente in plaats van de al eerder bestaande verbinding via Zutphen – Hengelo. De spoorlijn van Amersfoort via Apeldoorn en Deventer naar Twente werd in 1950 geëlektrificeerd.
De spoorlijn naar Hattem werd in 1950 gesloten voor reizigersverkeer en in 1972 voor goederenverkeer, waarna deze werd opgebroken. De lijn naar Dieren werd gesloten in de jaren zeventig. Sinds 1975 is deze lijn in gebruik bij de Veluwsche Stoomtrein Maatschappij, die zijn vertrekpunt heeft bij een eigen perron aan de achterzijde van het station van Apeldoorn.

In de jaren zeventig heeft het er nog naar uitgezien dat de lijnen Apeldoorn – Zwolle en Apeldoorn – Dieren opnieuw in reizigersdienst zouden komen. De lijnen zouden stadsgewestelijke spoorlijnen worden zoals de toen geopende Zoetermeer Stadslijn. De tweedelige sprinters hadden ook lange tijd koersrollen met Dieren, Apeldoorn et cetera. Mede het gegeven dat de lijnen dan geëlektrificeerd dienden te worden en spoorverlegging bij de Naald en een grote opknapbeurt aan beveiliging en onderhoud noodzakelijk bleken, heeft de NS, en vooral de minister, in 1975 anders doen besluiten. De hoge investeringen waren in die tijden van recessie niet op te brengen.



Het stationsgebouw van Apeldoorn.
(bron: www.stationsweb.nl)



Het stationsgebouw van Apeldoorn d.d. 30 september 1960.
(Foto: R. Ankersmit)


      

De westzijde van het emplacement met reizigerstrein 222 (Enschede - Rotterdam en Den Haag SS) bestaande uit locomotief 1214 en vijftien rijtuigen
met rechts het inrijbordes van Apeldoorn voor treinen uit Amersfoort en links het inrijsein voor treinen uit de richting Epe d.d. 10 november 1958 (links)
en het inrijsein zijde Amersfoort, met links woning 84 en wachtpost 84 d.d. 30 september 1960 (rechts).
Het linker, niet geëlektrificeerde spoor is de lijn naar Hattemerbroek.
(Foto's: R. Ankersmit)


      

De westzijde van het emplacement met de motorpostrijtuigen NS mP 9213 en 9228 van posttrein 4660 (Apeldoorn -Deventer - Zutphen - Arnhem) op een kopspoor langs het middenperron d.d. 30 september 1960 (links).
Op de achtergrond treinstel ElD3 401 van trein 2949 dat omloopt van het aankomstspoor naar het vertrekspoor richting Deventer
en de stukgoederenloods met sporen en groepswagens d.d. 8 februari 1960 (rechts).
(Foto's: R. Ankersmit)


      

Het middenperron met het vertrekkende motorrijtuig NS DE1 29 als trein 3817 (Apeldoorn - Winterswijk) d.d. 10 november 1958 (links) en de stukgoederenloods d.d. 8 februari 1960 (rechts).
Het is de laatste week dat hier per trein stukgoed wordt geladen en gelost.
Links staat reizigerstrein 234 (Enschede - Rotterdam CS en Den Haag SS) met als laatste een Plan-E-rijtuig.
(Foto's: R. Ankersmit)



De oostzijde van emplacement met de binnenkomende reizigerstrein 234 (Enschede - Rotterdam CS en Den Haag SS) bestaande uit locomotief NS 1310 met Plan E-rijtuigen.
Op de achtergrond is post III zichtbaar.
(Foto: R. Ankersmit)


      

De oostzijde van het emplacement in westelijke richting d.d. 13 juni 1959 (links) en de ophaalbrug over het Apeldoornsch Kanaal
met op de brug de motorrijtuigen NS DE1 22 en 29 als trein 3828 (Winterswijk - Apeldoorn) d.d. 10 november 1958 (rechts).
Op de voorgrond het spoor van de lijn Dieren = Doesburg - Apeldoorn.
(Foto's: R. Ankersmit)



De splitsing van de spoorlijnen richting Twello (links) en Klarenbeek (rechts).
(bron: Het Utrechts Archief)


Gebruikte afkortingen: Blokstelsels: De beveiliging van het station Apeldoorn bestond uit de posten T, I, III, IV en de wachtposten 1, 83 en 84.
In de posten T, I, III en IV waren Siemens & Halske handelinrichtingen geplaatst; voor een uitleg over de werking van deze toestellen klik hier (bestandsgrootte 456 kB);
bij de wachtposten 1, 83 en 84 waren windwerken voor de overwegbediening geplaatst en in post 84 was een HSM handelinrichting geplaatst; voor een uitleg over de werking van dit toestel klik hier (bestandsgrootte 401 kB).

Vertrekseinlichten

Aan de zijde Assel / Het Loo is voor de sporen 6a, 7 en 8 of 9 - 14 een vertrekseinlicht aanwezig.
Als één van deze lichten brandt mag de opzichter aannemen dat hij van één van deze sporen een trein mag laten vertrekken.

Waarschuwingslicht

Bij de seinen L1-3,5-7 en K5-7, K3 en K1,2 kan een waarschuwingslicht worden getoond.
Deze lichten worden automatisch ontstoken bij binnenkomst van Klarenbeek of Twello op spoor Vb.


De emplacementstekening van Apeldoorn.




Post T

Post T stond op het perron bij km. 88.057.

Tekening van het bedieningstoestel in post T.
(Klik op de tekening voor een vergroting)

Zoals uit de tekening blijkt worden door post T geen seinen bediend; alle seinen worden bediend door de nevenposten.

Treinaankondiging en bediening overpadbomen in post T.

Bij aankomst van Twello of Klarenbeek op de sporen 1b / 1a, 2b / 2a en III wordt de treinaankondiging "v. Twl of Kbk" in werking gesteld bij het berijden van de geďsoleerde las voorbij het inrijsein K5-7, K3 en K1,2 of de geďsoleerde spoorstaaf voor wissel 94.
Bij aankomst van Assel op of over spoor 2a en III wordt de treinaankondiging "v. Asl" in werking gesteld bij het berijden van de isolerende las voorbij het inrijsein A2,3, A5 en A6-8 .
Post T sluit de overpadbomen zodra een trein zich aankondigt.
De treinaankondiging wordt weer normaal en de overpadbomen kunnen weer worden geopend zodra post T, nadat hij achter de trein het venster in de velden 17, 19 31 of 33 heeft bediend, de knop "Tr. binnen v. Kbk of Twl" of "Tr. binnen v. Asl" drukt.


Post I

Post I stond aan de westzijde van het emplacement bij de overweg in de weg van Arnhem naar Apeldoorn.


Tekening van de handelinrichting in post I.




Post III

Post III stond aan de oostzijde van het emplacement bij km. 88.637.

Tekening van het bedieningstoestel in post III.
(Klik op de tekening voor een vergroting)


Opmerkelijk was dat het blokvenster in de richting van Twello was ondergebracht in post III terwijl de blokvensters uit de richting van Twello waren ondergebracht in post IV.


Post IV

Deze post stond aan de oostzijde van het emplacement bij km. 88.716.


Tekening van de handelinrichting in post IV.



Wachtpost 1


Wachtpost 1 stond langs de spoorlijn Apeldoorn - Twello bij de overweg in de Zutphensestraat bij km. 1.930.


De overweg in de Zutphensestraat met woning 1 d.d. 22 mei 1959.
Voor de woning zijn de overwegpost en het kloksein te zien.
(Foto: R. Ankersmit)



Tekening van het tableau in wachtpost 1.


Treinaankondiging in wachtpost 1.


Wachtpost 83


Wachtpost 83 stond langs de spoorlijn Apeldoorn - Assel bij de overweg in de Brinklaan bij km. 86.882.


Tekening van het tableau in wachtpost 83.


Treinaankondiging in wachtpost 83.

voor treinen zodra
van Apeldoorn naar Assel Post T venster 56 heeft bediend en post I de overweg heeft gesloten.
van Apeldoorn naar Het Loo Post I sein CL uit de stand stop heeft gebracht.
van Assel de trein de isolerende las bij km. 84.420 berijdt.
van Het Loo de trein de isolerende las bij km. 2.100 berijdt.

Bijzonderheid betreffende de aankondiging in wachtpost 83 voor treinen naar Het Loo.

Gelijktijdig met de aankondiging dooft het witte lampje en gaat het rode lampje branden.
Dit rode lampje dooft en het witte lampje gaat weer branden, wanneer de trein de isolerende las bij km. 2.100 is overgereden.
Als dit rode lampje blijft branden dan kan zich gen trein van Het Loo aankondigen.
Door het drukken van de noodknop dooft het rode lampje en gaat het witte lampje weer branden.


Post 84


Post 84 stond langs de spoorlijn Apeldoorn - Assel / Het Loo bij de overweg in de Christaan Geurtsweg bij km. 87.348.
Vanuit deze post werd ook het inrijsein B 5,7-8 langs de spoorlijn vanuit Het Loo bediend.


Tekening van de toestellen in post 84.

Alle bedieningshandelingen worden hier beschreven.(bestandsgrootte 1,77 mB)

Met ingang van 7 april 1968 is de klassieke beveiliging vervallen en is op dit station een NX - CVL beveiliging bediend vanuit Deventer in dienst gesteld.
De posten I en 84 bleven in dienst voor de bediening van de EBO's bij km. 87.9 en 87.3.

      

Het interieur van de NX - CVL post te Deventer met het station Apeldoorn d.d. 2 juni 1979.
(Foto's: W. Vos)


Voor een beschrijving van het station Twello klik hier.
Voor een beschrijving van het station Assel klik hier.
Voor een beschrijving van het station Klarenbeek klik hier.

Terug naar Home Terug naar seinhuizen