Alkmaar



Op 10 december 2024 zijn een aantal foto's uit de Beeldbank van de NVBS toegevoegd; deze nieuwe foto's zijn te herkennen aan de blauwe beschrijving van de foto's,
er zijn enkele correcties aangebracht m.b.t. post IV en er is een foto van de huidige situatie met post IV en de ProRail post geplaatst; deze nieuwe foto is eveneens te herkennen aan de blauwe beschrijving van de foto.

In de emplacementstekening zijn de perronseinpalen getekend en zijn de namen van de overwegen vermeld.

Het station Alkmaar is geopend op 20 december 1865 en het ligt aan de spoorlijn Den Helder - Amsterdam bij km. 42.000.
Het station werd in gebruik genomen met de opening van de spoorlijn Den Helder – Alkmaar.
Dit was de tweede door de Hollandsche IJzeren Spoorweg-Maatschappij (HSM) in gebruik genomen spoorlijn, na de spoorlijn Amsterdam - Rotterdam (de "Oude Lijn").
Het was een deel van de door de Staat der Nederlanden aangelegde spoorlijn Den Helder - Amsterdam (staatslijn K), aangelegd in 1865-1878.
Het stationsgebouw van Alkmaar is een van de standaardstations van de Staatsspoorwegen, gebouwd in de jaren zestig van de 19e eeuw.
Van de vier nog aanwezige stations van het Type SS derde klasse bevinden de andere drie zich langs de spoorlijn Harlingen - Nieuweschans (staatslijn B).
Dit betreft Harlingen (1863), Leeuwarden (1863) en Winschoten (1865).
In tegenstelling tot de stations Harlingen en Winschoten zijn die van Alkmaar en Leeuwarden later grondig verbouwd.
In Alkmaar werden in 1879 de beide uiteinden verhoogd. In 1908 zijn ook de vleugels ertussen verhoogd, zodat het hele gebouw twee verdiepingen kreeg.
Aan het zuidelijke einde werd een korte aanbouw gemaakt, waardoor het station asymmetrisch is geworden.
Voorts is het middengedeelte naar voren uitgebreid. In 1929 kwam ook aan de noordzijde nog een aanbouw tot stand.
In de jaren zestig werd het middelste deel van de voorgevel ingrijpend gewijzigd.
De stationshal kreeg een grotendeels uit glas bestaande voorzijde die het uiterlijk sterk veranderde.

     

De straatzijde van het stationsgebouw (links) en de perronzijde van het stationsgebouw (rechts) d.d. 24 juli 1975.
(Foto's: F.J. Hoevenagel)    (bron: Stichting SNR Railverzamelingen)


     

Post I met de rangeerseinen (rouwbrieven) en de uitrijseinen richting Heerhugowaard - Broek op Langendijk met op de achtergrond post IV bij de geopende brug over het Noordhollandsch Kanaal d.d. 24 juli 1975.    (Foto: F.J. Hoevenagel) (links)
en dezelfde situatie d.d. 14 september 1975.    (Foto: J.R. Elzinga) (rechts)
    (bron: Stichting SNR Railverzamelingen)

     

Het emplacement in zuidelijke richting met op de achtergrond het stationsgebouw (links) en het emplacement in noordelijke richting (rechts) d.d. 17 augustus 1974.
(Foto's: Wim Vos)


     

Materieel '46 op het opstelterrein d.d. 4 oktober 1975 met van links naar rechts: ElD2 290 + ElD4 688, ElD4 660, ElD4 699 en ElD2 261 + ElD4 697 (links)
en het vertrek van een goederentrein, grotendeels bestaande uit huisvuilwagens getrokken door de locomotieven NS 2317 en 2249 d.d. 1 september 1975 (rechts).
(Foto's: J.R. Elzinga)    (bron: Stichting SNR Railverzamelingen)


     

De zuidzijde van het emplacement gezien in noord-westelijke richting d.d. 8 december 1975.
Links wordt aan de wissels gewerkt en rechts staan de diesellocomotief 2332 en de mat '64 stellen 933 + 503 en 867 ((links)
en de aankomst van een goederentrein Amsterdam - Hoorn - Den Helder getrokken door de locomotieven 2244 en 2209 d.d. 8 maart 1976 (rechts).
(Foto's: J.R. Elzinga)    (bron: Stichting SNR Railverzamelingen)


     

Het emplacement in zuidelijke richting met op de achtergrond post III d.d. 17 augustus 1974.
(Foto's: Wim Vos)


              

De uitrijseinen D1 (links), D2 (midden) en D3 (rechts) richting Castricum d.d. 7 augustus 1976.    (Foto's: F.J. Hoevenagel)    (bron: Stichting SNR Railverzamelingen)


          

Sein D 6-8 met een lichtbak welke aangeeft of het sein is bediend voor spoor 6, 7 of 8 (links) en de seinen D1, D2 en D3 (midden) d.d. 26 februari 1977.    (Foto's: Wim Vos)
Alle seinen zijn voorzien van een onveiligvaller en voor het sein D3 is een remproefsein geplaatst.
en een close-up van het remproefsein bij het sein D3 d.d. 23 januari 1977.    (Foto: J.R. Elzinga)    (bron: Stichting SNR Railverzamelingen) (rechts).


     

Het emplacement in noordelijke richting gezien vanuit post II (links) en het vertrek van een trein richting Castricum met links post III (rechts) d.d. 26 februari 1977.
(Foto's: Wim Vos)


     

Loc 627 met 2 tweewagenstellen en een vierwagenstel op weg naar de wasinstallatie d.d. 26 februari 1977.
(Foto's: Wim Vos)



Loc 627 met een koppelwagen trekt de stellen door de wasinstallatie d.d. 26 februari 1977.
(Foto: Wim Vos)


     

Het inrijbordes A1,2-A3-A4,6-7 en het voorsein Dv3 zijde Heerhugowaard - Broek op Langendijk d.d. 17 augustus 1974.    (Foto: Wim Vos) (links)
en het vertrek van het treinstel plan V 874 als trein 2855 Alkmaar - Hoorn met rechts het inrijbordes A1,2-A3-A4,6-7 en het voorsein Dv3 zijde Heerhugowaard - Broek op Langendijk d.d. 3 april 1976.
(Foto: J.R. Elzinga)    (bron: Stichting SNR Railverzamelingen) (rechts).
Op de voorgrond de spooraansluiting naar een aantal bedrijven aan de noordzijde van het Noordhollandsch Kanaal op het Industrieterrein Huiswaard (later Overstad).


     

Het inrijbordes G3-7-G2-G1 en het voorsein Cv2 zijde zijde Castricum d.d. 7 augustus 1976.    (Foto: F.J. Hoevenagel)    (bron: Stichting SNR Railverzamelingen) (links)
en hetzelfde sein d.d. 26 februari 1977.    (Foto: Wim Vos) (rechts).


     

Het inrijbordes G3-7-G2-G1 en het voorsein Cv2 zijde Castricum met het sein G2 uit de stand "stop" (links) en met het sein G3-7 uit de stand "stop" (rechts) d.d. 7 augustus 1976.
(Foto's: F.J. Hoevenagel)    (bron: Stichting SNR Railverzamelingen)


     

Een close-up van het inrijbordes G3-7-G2-G1 en het voorsein Cv2 zijde Castricum (links) en hetzelfde sein met het sein G3-7 uit de stand "stop" (rechts) d.d. 26 februari 1977.
(Foto's: Wim Vos)


       

Een asymmetrische kruiswisselverbinding tussen de sporen 1 en 2 (links) en een wissellantaren in borduitvoering bij het wissel 25 waarvan één richting leidt naar een spoor zonder bovenleiding (rechts) d.d. 25 juli 1977.
(Foto's: F.J. Hoevenagel)    (bron: Stichting SNR Railverzamelingen)

Gebruikte afkortingen: Blokstelsels: De beveiliging van het station Alkmaar bestond uit de posten T, I, II, III en IV.
In de posten T, I, II, III stonden Siemens & Halske handelinrichtingen en in post IV stond een stelknoptoestel met een losse blokkast.
Voor een uitleg over de werking Siemens & Halske handelinrichtingen klik hier en voor het stelknoptoestel klik hier.


De emplacementstekening van Alkmaar.


Waarschuwingslicht (sein SR 241 SR 1976)

Ter hoogte van de inrijseinen A1,2-A3-A4,6-7 en G3-7-G2-G1 kan het gele waarschuwingslicht worden getoond.

Het waarschuwingslicht bij het inrijsein A1,2-A3-A4,6-7 wordt automatisch ontstoken door het in post T rechts omleggen van het krukje in de velden 24 of 27 voor de aankomst van een trein uit Heerhugowaard - Broek op Langendijk op de sporen IIa of IIIa.
Het waarschuwingslicht bij het inrijsein G3-7-G2-G1 wordt automatisch ontstoken door het in post T rechts omleggen van het krukje in de velden 5, 9 of 11 voor de aankomst van een trein uit Castricum op de sporen IIIb, IIb of Ib.

Perronseinpalen (sein 246 en 247 SR 1976)

In Alkmaar waren langs de perronsporen I, II en III perronseinpalen geplaatst.


Het emplacement in noordelijke richting met aan weerszijden van het kruiswissel een perronseinpaal d.d. 11 augustus 1964.
(Foto: R. Ankersmit (†))


                  

De perronseinpalen FA3 FA4 (links), FB1 FB2 (midden) en FA2 (rechts)


               

Tekening van de perronseinpaal (Sein 246 en 247 SR 1976).
Links het sein in de stand stop en rechts in de stand voorbijrijden toegestaan.


Post T

Post T stond op het perron.

     

De handelinrichting in post T d.d. 26 februari 1977.
(Foto's: Wim Vos)


     

De handelinrichting in post T d.d. 26 februari 1977.
(Foto's: Wim Vos)



Tekening van het toestel in post T.

De vertrekseinlichten werden bediend met de schakelaars 1 t/m 6.

Bijzonder was de aanwezigheid van de twee teruggavevensters.
Deze vensters waren aangebracht om de wachter te "dwingen" om de vensterwisseling met de posten I en IV na het vertrek van een trein naar Heerhugowaard in de juiste volgorde te bedienen.
Voor het vertrek van deze treinen wordt het venster in de velden 33 of 35 vrij (wit) gemaakt door post IV.
Voor treinen naar Heerhugowaard - Broek op Langendijk over de sporen a en b maakt T de vensters in de velden 32 en 32b of 34 en 34b wit.
Na het vertrek van de trein wordt het venster in veld 32 of 34 rood gemaakt door post I en bedient post T de vensters 33 of 35 waarna de vensters 32b of 34b weer vrij (rood) worden en de normale toestand weer is hersteld.

Post I

Post I stond aan de noordzijde van het emplacement.

     

Post I d.d. 17 augustus 1974 (links) en d.d. 26 februari 1977 (rechts).
(Foto's: Wim Vos)


     

De handelinrichting in post I d.d. 26 februari 1977.
(Foto's: Wim Vos)




Tekening van het toestel in post I.


De uitrijseinen C .. worden electrisch bediend met de krukjes in de velden 16o en 21o .

Post IV

Post IV stond aan de noordzijde van het emplacement; vanuit deze post werd ook de beweegbare brug over het Noord-Hollandsch Kanaal en de twee overwegen in de Helderseweg en de Noorderkade bediend.


De locomotief NS 2231 met een trein van Hoorn naar Alkmaar op de oude draaibrug over het Noord-Hollandsch Kanaal; de trein is samengesteld uit 2 C12c, een ABd en een D IV.
(Foto: J.C. de Jongh)    (bron: Stichting SNR Railverzamelingen)



De bouw van de nieuwe spoorbrug over het Noordhollandsch Kanaal in Alkmaar gezien in de richting van Heerhugowaard d.d. 29 april 1958.
(Foto: NS)    (bron: Stichting SNR Railverzamelingen).
De brug heeft een verrijdbare ballastkist volgens het systeem Van Heyst in de balans op de zwaar uitgevoerde hameipoort.
De aandrijving geschiedt door de heugelstangen.
Rechts zijn nog restanten te herkennen van de oude draaibrug.

Met ingang van 27 april 1958 is de enkelsporige draaibrug over het Noord-Hollandsch Kanaal vervangen door een dubbelsporige klapbrug.

     

De beweegbare brug over het Noord-Hollandsch Kanaal d.d. 4 april 1960.    (Foto: R. Ankersmit (†)) (links)
en het treinstel NS DE2 86 als trein 7431 onderweg van Alkmaar naar Hoorn op de brug over het Noord-Hollandsch Kanaal d.d. 14 augustus 1965.
(Foto: J.C. de Jongh)    (bron: Stichting SNR Railverzamelingen) (rechts).


     

De geheel geopende spoorbrug over het Noord-Hollandsch Kanaal (links)en de half geopende spoorbrug over het Noord-Hollandsch Kanaal (rechts).
(Foto's: J.C. de Jongh)    (bron: Stichting SNR Railverzamelingen)



Post IV d.d. 26 februari 1977.
(Foto: Wim Vos)


     

Het stelknoptoestel in post IV (links) en de blokkast in post IV (rechts) d.d. 26 februari 1977.
(Foto's: Wim Vos)



Het bedieningstoestel voor de brug over het Noord-Hollandsch Kanaal in post IV d.d. 26 februari 1977.
(Foto: Wim Vos)



Tekening van het stelknoptoestel en de blokkast in post IV.


Na de indienststelling van de Integra beveiliging op 28 september 1980 zijn de beide overwegen aan weerszijde van het Noord-Hollandsch Kanaal omgebouwd in AHOB's
en is de bediening van de beweegbare brug over dit kanaal overgebracht naar de nieuwe ProRailpost.

De post is tenslotte aangewezen als gemeentelijk monument; hierdoor is het behoud van de post voorlopig gegarandeerd.

Post II

Post II stond aan de zuidzijde van het emplacement.


Post II d.d. 26 februari 1977.
(Foto: Wim Vos)



De handelinrichting in post II d.d. 26 februari 1977.
(Foto: Wim Vos)




Tekening van het toestel in post II.


Het sein D 6-8 werd in dubbele trekking met post III bediend en aan dit sein was een lichtbak aangebracht welke aangeeft of het sein is bediend voor spoor 6, 7 of 8 .

Post III

Post III stond aan de zuidzijde van het emplacement.


Post III d.d. 26 februari 1977.
(Foto: Wim Vos)


     

De handelinrichting (links) en één van de twee blokkasten in post III (rechts) d.d. 26 februari 1977.
(Foto: Wim Vos)



Diverse handels in post III.
Van links naar rechts het handel voor het rangeersein U2, 4 wisselhandels en het handel voor het stop-ontspoorblok St. 77 d.d. 26 februari 1977.
(Foto: Wim Vos)


     

Eén van de twee blokkasten (links) en de sleutel voor het wissel en stop-ontspoorblok 73 (rechts) in post III d.d. 26 februari 1977.
(Foto's: Wim Vos)




Tekening van het toestel in post III.

Alle bedieningshandelingen worden hier beschreven.

In het jaar 1989 is in het tijdschrift Op de Rails (een uitgave van de NVBS) een sfeerbeschrijving van een dag op het station Alkmaar eind jaren veertig geplaatst; klik hier om deze sfeerbeschrijving te lezen.

Met ingang van 28 september 1980 is de klassieke beveiliging te Alkmaar vervallen en is een NX Integra beveiliging in dienst gesteld.
Deze nieuwe beveiliging wordt bediend van een nieuw gebouwde post tegenover de voormalige post IV.


De oude post IV (links) en de nieuwe ProRail post (midden en rechts) gezien vanaf de overkant van het Noord-Hollandsch Kanaal.
Deze foto afkomstig van Google Earth en is toegestuurd door de heer P.C. Nederveen waarvoor onze hartelijke dank.


     

Het Integra toestel in de nieuwe post T (links) en de bedieningsplek voor de omroep en de CTA bakken (rechts).
(Foto's: Wim Vos)


     

Details van het Integra toestel in de nieuwe post T.
(Foto's: Wim Vos)

Met ingang van 5 februari 1988 is de Integra beveiliging vervallen en is een elektronische bedieningspost is in dienst gesteld; het bestaande Integra toestel is in gebruik gesteld als een noodtoestel.


Het interieur van de EBP post te Alkmaar.
(Foto: I. Vaes)


     

     

Het interieur van de EBP post te Alkmaar.
Boven de werkplekken en onder het Integra kijktableau (links Uitgeest en rechts Alkmaar).
(Foto's: Wim Vos)


Voor een beschrijving van de AR beveiliging van het station Heerhugowaard - Broek op Langendijk klik hier.
Voor een beschrijving van de AR beveiliging van het station Castricum klik hier.

Terug naar Home Terug naar seinhuizen