Het Sein

Soorten
Er zijn verschillende soorten seinen. Op verschillende manieren kan men een seinbeeld creëren. De allereerste seinen werden uitgebeeld met handgebaren en geluid van een fluit. Later ging men vlaggen gebruiken. Vlaggen worden nog steeds gebruikt. Na vlaggen is men armseinen en lantaarns gaan gebruiken. Toen de elektriciteit zijn intrede deed duurde het niet lang voor de eerste lichtseinen in dienst kwamen. Vandaag de dag zijn die lichtseinen nog steeds in gebruik maar staan op het punt te worden vervangen door een computerscherm in de locomotief.
Naast bediende seinen zijn er ook seinen waarvan het beeld niet verandert. Dat zijn de borden. De eerste borden waren van hout. Later van ijzer maar tegenwoordig van aluminium.

Gebaren en geluid De eerste seinen werden door middel van handgebaren en fluitsignalen, of knallen uitgevoerd. Beide worden nog steeds gebruikt. Hoewel de fluit tegenwoordig meestal vervangen is door een toeter. Alleen de mondfluit bestaat nog. Voor het gevaarsein bestond in Nederland het zogenaamde knalsein. In o.a. België nog gebruikelijk. Een of meerdere knallen betekende stop. De knallen werden gemaakt doordat er op de rails een klein explosief werd gelegd wat ontstak zodra er een treinwiel overheen reed. Er was uiteraard geen schade maar wel een luide knal hoorbaar. De knallen waren wel eenmalig en na het afgaan moesten er nieuwe geplaatst worden. Handgebaren werden altijd nogal overdreven uitziend uitgevoerd aangezien ze vanaf tientallen meters zichtbaar moesten zijn.
Vlaggen De eerste seinen die niet door handgebaren of geluid werden uitgevoerd waren de vlaggen. In het begin waren de baanvakken in blokken ingedeeld waarbij aan ieder blokbegin een wachter met een witte vlag stond. Later kwamen er meerdere kleuren bij. Enkele zijn nog in gebruik.
Armseinen De eerste armseinen waren niet bedoeld voor de treinen maar voor de blokwachters. Deze konden door de stand van een armsein van de volgende post bepalen of het door hun beheerde blok vrij was. Later waren de armseinen bestemd voor de treinen. De armseinen waren er in diverse variaties. Zo bestonden er voorseinen, hoofdseinen, vertakkingsseinen, vertakkingsvoorseinen, rangeerseinen en heuvelseinen. De armseinen zijn tegenwoordig allemaal vervangen door lichtseinen.
Lantaarns Hoewel armseinen zijn vervangen, bestaan lantaarns nog steeds. Een verschil is dat ze tegenwoordig reflecterend zijn in plaats van voorzien van een lamp. Lantaarns waren er in diverse uitvoeringen: rangeerlantaarns, afsluitlantaarns, wissellantaarns.
Klapborden Naast armseinen waren er ook klapborden. Klapborden zijn anders dan lantaarns, aangezien het nachtseinbeeld niet gelijk is aan het dagseinbeeld. Verder waren klapborden niet altijd even betrouwbaar. Als het bord was weggeklapt betekende dat een veiliger beeld dan als het bord zichtbaar was. Dat kan natuurlijk leiden tot gevaarlijke situaties. Vandaar dat het geleidelijk is vervangen door een armsein of lantaarn. Toch hebben vele het tot bijna aan het einde van de klassieke beveiliging uitgehouden. Een daarvan was het overwegdraaiseinbord. Al was het alleen al omdat het horizontaal weg klapte en niet verticaal en dus veiliger was in gebruik.
Borden Borden waren er ook al vrij snel. Zij vertelden iets dat niet van omstandigheid kon wijzigen, in tegenstelling tot een armsein dat iets over een blokbezetting kon melden. Borden kondigden diverse vaste situaties aan, onder andere over de snelheid, opdracht, waarschuwing, informatie en als hulpmiddel. Borden waren eerst van hout maar werden steeds meer vervangen door een meer duurzaam materiaal. Ook waren sommige borden vroeger verlicht. Nu zijn ze altijd reflecterend uitgevoerd.
Voertuigen Ook voertuigen kunnen seinen tonen. Die informatie kan het type trein aanduiden (buitengewoon, rangeerdeel, voorkant, achterkant, gevaar). In het begin werd dit door borden weergegeven, later door lampen. In het buitenland bestaan er seinen die een compleet treinnummer kunnen weergeven. In Nederland was dit beperkt mogelijk. De meeste voertuigseinen zijn vervallen. Tegenwoordig geeft men alleen voor- en achterkant weer, of het een rangeerdeel is en of er gevaar is.
Lichtseinen De allereerste lichtseinen werkten op olielampen of gaslantaarns. De eerste lichtseinen waren uitgevoerd als nachtsein van een armsein of klapbord. Later met de komst van elektriciteit werden ze ook als dagsein gebruikt. Vanaf de jaren vijftig werden ze op grotere schaal toegepast tot ze uiteindelijk de armseinen en klapborden hebben vervangen. De kans bestaat dat lantaarns ook door lichtseinen worden vervangen. In sommige landen gebeurt dit al. De eerste elektrische lichtseinen werkten met gloeilampen. Later werd er halogeen in combinatie met glasvezel gebruikt maar tegenwoordig is LED de vervanger voor de gloeilamp. Nieuwe lichtseinen kennen alleen nog LED-verlichting.

Toekomst
Ook de ledverlichting zal uiteindelijk gaan verdwijnen. Op hogesnelheidstrajecten gebruikt men een computerscherm voor het weergeven van de seinbeelden in de cabine van de trein. Dit is de toekomst.


terug naar Main terug naar Uitleg Meer over seinen.